GESLOTEN | 'Schenk in onderwijs meer aandacht aan sociale en emotionele vaardigheden'

Jelle Jolles is expert op het gebied van de ontwikkeling van kinderen en tieners: hun vaardigheden, hun presteren en hun brein. Met zijn kennis adviseert hij overheid, scholen en andere organisaties over onderwijsinnovatie. Hoe kijkt de emeritus hoogleraar naar de bijzondere tijd waarin we nu leven? Welke effecten heeft ‘het nieuwe normaal’ op de steun, sturing en inspiratie die we onze opgroeiende jeugd zouden moeten bieden?

DOOR BRIGITTE BLOEM

Wat doet deze periode van pandemie en lockdown met de ontwikkeling van kinderen en jongeren?
‘Veel kinderen en jongeren die je vraagt of ze weer naar school willen, antwoorden ‘Graag!’. Als je doorvraagt blijkt voor de meerderheid het sociale aspect - vrienden en vriendinnen zien - het zwaarst te wegen. Sociaal gedrag, het opdoen van ervaringen in het omgaan met anderen, met emoties en bedoelingen, is belangrijk. Het geeft volop aanknopingspunten om met de gebeurtenissen en abstracties waar we nu mee te maken hebben om te gaan. Maar niet alleen voelt het heel prettig met leeftijdgenoten, sociale en emotionele vaardigheden bevorderen ook de cognitieve ontwikkeling. Kinderen en jongeren die opgroeien in een omgeving die duiding geeft wat er gebeurt, zodat daarover wordt gepraat en waardoor er een oordeel aan kan worden verbonden in termen als ‘wat vind ik hiervan?’ en ‘wat wordt er eigenlijk bedoeld?’ kunnen zich gemakkelijker redden in de uitzonderlijke situatie waarmee we te maken hebben. Helaas zijn er ook behoorlijk wat gezinnen waar het de afgelopen periode moeizaam verliep. Waar de gezinsleden elkaar op de lip zaten en er grote kans was op irritaties en ruzies. Bezorgd ben ik vooral over kinderen van ouders in het domein van kansenarm, lagere sociaal-economische status, minder opleiding, waar mogelijk stagnaties zijn opgetreden. Ook daarom vind ik dat we in het onderwijs meer oog moeten hebben voor de ontwikkeling van vaardigheden van leerlingen. Het gaat dan met name om executieve functies als zelfinzicht, het reguleren van het eigen gedrag en het inschatten van de bedoelingen van anderen, het overzien van consequenties en daar het eigen gedrag, maar ook de eigen gevoelens en verwachtingen op aan kunnen passen.’



In zijn boek ‘Leer je kind kennen. Over ontplooiing, leren, denken en het brein’ pleit Jolles er ook voor om meer aandacht te geven aan de ontwikkeling van sociale en emotionele vaardigheden in het onderwijs. Ze zijn belangrijk voor het leren en cognitief presteren en voor de ontplooiing van de jongere.

De periode van intelligente lockdown gebruikte u zelf om de laatste hand te leggen aan uw boek. Wat hoopt u teweeg te brengen bij iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling van de jeugd?
‘Ik hoop dat het volwassenen helpt om kinderen en jongeren beter te begrijpen. Zowel ouders als leraren groeien mee met een kind en kunnen gericht sturen, steunen of inspireren, al naar gelang de ontwikkelingsfase van het kind. Ik heb dit boek willen schrijven, omdat de wetenschap inmiddels beschikt over zoveel kennis op het gebied van de ontwikkeling van kind en jongere over die lange periode van preadolescentie, vanaf ongeveer 8 jaar, tot ongeveer het 25e jaar. Vanuit de neuropsychologische kennis over de ontwikkeling van vaardigheden en over de samenhang van cognitie, sociaal gedrag, emoties én motoriek laat ik zien hoe we op school, thuis, maar ook op de sportclub voorwaarden kunnen scheppen voor de ontwikkeling van het leren, denken en handelen.’

‘Mijn belangrijkste doel is een attitudeverandering te bewerkstelligen. In mijn vorige boek, ‘Tienerbrein’, heb ik een aanzet gegeven, ook door te formuleren dat de adolescentie een periode van kansen en mogelijkheden is, en niet van kommer en kwel. Onze attitudeverandering moet zij n dat we anders naar jongeren kijken. De adolescent is ‘werk in uitvoering’. We mogen ze wel vrijheid geven, maar het moet ‘vrijheid in geborgenheid’ zij n. Ik hoop dat leraren en schoolleiders steeds meer zullen inzien dat goed onderwijs vereist dat de leerling veel gerichte aandacht krijgt, dat de leraar routes wijst, het kind inspireert. En dat er veel aandacht is voor persoonlijke groei, omdat dat direct van invloed is op studieaanpak en leerprestaties. Juist door een combinatie van cognitieve stimulans en gedrag in een sociale context, het begrijpen van de eigen emoties en het herkennen van de bedoelingen van anderen. Door nieuwsgierigheid en interesse ontwikkelt het gehele brein zich, omdat het open blijft staan voor relevante nieuwe kennis en ervaringen. En die hebben betekenis voor de leermotivatie. Daarom zijn ook culturele vorming en sport van groot belang. Letterlijk vormen die het brein, waardoor het meer ervaringen opslaat en die ook later weer kan gebruiken. Ik ben ervan overtuigd dat leraren met deze kennis, meer dan nu gebeurt, het lerende kind centraal zullen stellen, en niet de leerdoelen en kennisoverdracht. Die leerdoelen en kennisoverdracht liften immers gewoon mee met de betere ontplooiing van het kind.’

Hoe bereikt deze wetenschappelijke kennis het onderwijs?
‘Ik hoop dat steeds meer specialisten zullen helpen om de brug te bouwen naar de praktijk van het onderwijs. En dat nog meer leraren geïnteresseerd raken en dat er boeken, cursussen en films komen voor de broodnodige bij scholing. Bovendien hoop ik dat de lerarenopleidingen zich, naast didactiek, ook meer zullen toeleggen op het aanleren van kennis over het zich ontwikkelende kind en tiener en diens vaardigheden en gedrag. De executieve functies zij n essentieel voor leervaardigheden. Leraren kunnen meer rollen spelen dan die van kennis-overdrager en daardoor het brein van de leerling stimuleren, enthousiasmeren, motiveren en inspireren. Dit boek is geschreven om daar een bijdrage aan te leveren.’

Win het boek 'Leer je kind kennen'

Wil jij kans maken op dit boek van Jelle Jolles. Stuur dan een e-mail met motivatie naar  o.v.v. Boek Jelle Jolles. 



Dit artikel verscheen eerder in het het PrimaOnderwijs magazine, juni 2020.