Bezig met laden...
Leerlingen worden gedurende het hele eindexamenjaar op het benodigde niveau gebracht. Gaandeweg bouwen leerlingen al aan hun eindcijfers, in de vorm van schoolexamens. Daarna zetten leerlingen alles op alles voor hun eindexamens, met bijvoorbeeld een examentraining. In één weekend van een 4 voor economie naar cum laude slagen, dankzij een examentraining? Dat is echt onmogelijk! Maar, examentrainingen kunnen wel degelijk verschil maken en resulteren in gemiddeld 1 punt hoger op het eindexamen. Wat maakt dat mogelijk?
Goed om mee te beginnen: verschillende factoren maken een examentraining tot een succes, maar de professionaliteit van een eigen vakdocent vormt hierin wél het onmisbare middelpunt. Voor een goede voorbereiding zijn lessen nodig van docenten die hun vak als professional bekleden. Lesprogramma’s onderwijzen met succes kost tijd. Die tijd wordt in ons onderwijssysteem ook genomen. Goede lessen, van goede docenten met voldoende tijd: dat is gelukkig de regel op de Nederlandse scholen.
De opkomst van examentrainingen
In 2007 wonnen examentrainingen hun populariteit, maar een nieuwe uitvinding in de onderwijswereld was het niet. Halverwege de jaren 90 van de vorige eeuw boden de universiteit van Leiden en Luzac al examentrainingen aan. Deze examentrainingen hebben nooit de pretentie gehad beter te zijn dan de vaklessen van docenten of deze lessen te kunnen vervangen. Vóór de grote opkomst van examentrainingen-aanbieders vanaf ongeveer 2007 (CBS, sd) lag het slagingspercentage op scholen ongeveer gelijk aan het huidige slagingspercentage. De grote groei aan extra examentrainingen zien we daarmee niet terug in de resultaten. Ook kunnen we niet stellen dat het niveau van onderwijs gelijktijdig sterk gedaald is, waardoor de trainingen nodig waren om dat niveau te repareren.
Ondanks dat veel examentrainingen hun vruchten niet hebben afgeworpen, kunnen ze wel degelijk een waardevol verschil maken. Als aanvulling op goede lessen, nadrukkelijk niet als vervanging daarvan. Maar dan moeten ze wel aanbelangrijke succesfactoren voldoen. Dit zijn mijn belangrijkste zes:
Zes redenen waarom een goede examentraining helpt
1. Een kwalificatie vóór de eindexamens
Om een diploma te behalen, heeft een leerling examenvaardigheden nodig. In een examentraining ligt dan ook de nadruk vooral op kwalificatie: de capaciteiten ontwikkelen, waarmee de leerling het examen kan halen. En niet op andere aspecten van onderwijs, zoals subjectificatie in de vorm van socialisatie en persoonsvorming. Deze focus op de specifieke examenvaardigheden bepaalt mede het succes van de training.
2. Een docenttrainer die zijn professionaliteit inzet
Een examentraining is dan geen vervanging van goede lessen, maar tegelijkertijd is het wel écht een onderdeel van echt onderwijs: er wordt namelijk volgens de professie van de docent getraind. Die professionaliteit zien we terug in de specifieke kennis en vaardigheden die nodig zijn om goed te kunnen trainen, de gezagsrelatie en het vertrouwen dat docenten genieten. En tenslotte is het welzijn van leerlingen een belangrijk onderdeel van hun beroep (Biesta, 2022). Deze kenmerken van professionaliteit zijn niet uit te besteden aan anderen buiten het vakgebied. Overigens verklaart dit waarom aanbieders die met studenten werken een aanzienlijk minder grote verbetering op het CSE realiseren.
3. Kennis wordt onderhouden
Onderwijs richt zich op het verder ontwikkelen van leerlingen. Dat kan op 2 manieren: via assimilatie of accommodatie (Piaget, 1976). Bij assimilatie passen we bestaande kennis en vaardigheden toe in een nieuwe situatie (context). En bij accommodatie wordt nieuwe kennis en vaardigheden toegepast in de bestaande context. Door accommodatie en assimilatie continu af te wisselen, leren we. Docenten schenken dan ook veel aandacht aan dit proces. Echter, we toetsen ook op bestaande kennis in een bestaande context. Deze kennis en vaardigheden moeten we dus ook onderhouden. Dit doen we door middel van extra oefenen (trainen).
Use it or lose it
Neuroweterschapper Marian Diamond gaf in de jaren 70 een nieuwe betekenis aan de uitspraak ‘use it or lose it’. Zij benadrukte dat het brein trainen van groot belang is om kennis en vaardigheden te behouden. Als je er niets mee doet, raak je het snel grotendeels kwijt. Gedurende het gehele examenjaar doen leerlingen binnen alle vakken veel kennis en vaardigheden op. Die moeten ze dus wel onderhouden, om het te vertalen naar de juiste antwoorden op hun examen. Om dit te vergelijken met topsport: een voetbalelftal traint zeer intensief voor het WK, terwijl de spelers echt wel kunnen voetballen.
Docenten beschikken niet over de tijd om veel aandacht geven aan het trainingsaspect in hun lessen en zijn juist bezig met de verdere ontwikkeling. Het is dan ook logisch dat een extra examentraining, die zich richt op onderhoud van bestaande kennis in bestaande contexten, helpt.
Alhoewel tijdens een training de deelnemers geen nieuwe kennis en vaardigheden aanleren, worden deze wel aangescherpt. Begrijpt een leerling een concept net niet goed genoeg? Dan worden deze hiaten in kennis en vaardigheden gedicht. Kortom: het begrip wordt compleet.
4. Leerlingen krijgen vraagstellingen en antwoordstrategieën onder de knie
Een training richt zich, naast het onderhoud, ook expliciet op de examen-vraagstellingen. Een leerling kan beschikken over de kennis en vaardigheden, maar als hij niet (goed) weet wat er verwacht wordt bij een bepaalde vraagstelling, komt hij niet tot het juiste antwoord. Tijdens lessen heeft de docent ongetwijfeld aandacht voor vraagstellingen en antwoordstrategieën, maar er ligt minder de nadruk op. Zoals eerder genoemd, ligt in de les in eerste instantie op ontwikkeling en minder op toetsresultaten. Dat is bij een training wél expliciet het geval.
5. Leerlingen gaan met zelfvertrouwen naar het examen
Om examenvragen goed te kunnen beantwoorden, is zelfvertrouwen nodig. Dat zelfvertrouwen krijgen examenkandidaten tijdens een training, waarin ze de stof goed helder krijgen en zich steeds zekerder voelen over hun goed getrainde examenvaardigheden. Leerlingen geven na een training vaak aan dat ze nu voldoende vertrouwen in zichzelf hebben om met een gerust hart aan het examen kunnen beginnen.
6. Leerlingen gaan gefocust en gedreven richting de eindstreep
Tenslotte heeft een examentraining momentum. De trainingen worden meestal vlak voor de examens gevolgd en leerlingen kiezen er vaak zelf voor. Ze willen er immers alles aan doen om te slagen. Dit zorgt ervoor dat leerlingen meer ontvankelijk zijn dan in een reguliere les. Daarnaast staat in dit momentum meestal een docent voor de klas die de leerlingen niet kennen. Vreemde ogen dwingen en een andere ‘tone of voice’ draagt bij aan het succes.
Kortom: Examentrainingen zijn een mooi slotstuk van de lessen die leerlingen hebben gevolgd bij hun eigen vakdocenten. Leerlingen kunnen hun, gedurende het schooljaar, opgedane kennis goed vertalen naar de juiste antwoorden en gaan vol zelfvertrouwen naar hun eindexamen.
Bibliografie
Biesta, G. (2022). Onderwijsonderzoek Een onorthodoxe introductie. Amsterdam: Boom uitgevers Amsterdam.
CBS. (sd). Statline. Opgehaald van Statline: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/81589ned/table
Elffers, L. (2022). Onderwijs maakt het verschil. Zutphen: Uitgeversmaatschappij Walburg Pers.
Hooge, Edith; Onderwijsraad. (2021). Publiek karakter voorop. Den Haag: Onderwijsraad. Opgehaald van https://www.onderwijsraad.nl/binaries/onderwijsraad/documenten/adviezen/2021/12/07/publiek-karakter-voorop/OWR_Publiekprivaat-WEB.pdf
Piaget, J. (1976). Piaget and His School. In B. Chipman, & H. Zwingmann, Inhelder (pp. 11-23). Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag.