‘Zelfregulatie is dé vaardigheid voor nu en morgen’ + LEZERSACTIE

De coronapandemie leert ons dat de leerlingen van nu hun school en werk in steeds wisselende omstandigheden moeten doen. Wat vandaag nieuw is, kan morgen alweer verouderd zijn en dat vraagt van scholen dat zij hun leerlingen toerusten, voorbereiden op leren, leven en werken in een nog onbekende toekomst. Om je aan te kunnen passen in een snel veranderende en complexe maatschappij is het van belang dat leerlingen wendbaar zijn, veerkracht tonen en een proactieve houding hebben. Kortom zelfregulerend zijn. Hoe pak je dit als leraar aan? Wij gingen hierover in gesprek met Susan Potiek en Ariena Verbaan, auteurs van het boek “De zesde rol van de leraar; de leercoach”.

Susan en Ariena stellen dat het appèl op zelfregulerend leren voor schoolvakken en nu ook thuis concreet zichtbaar is door de transitie naar online onderwijs. Van leerlingen wordt verwacht dat zij zichzelf ook thuis kunnen motiveren en het eigen leren meer zelf organiseren en structureren. In de taal van ‘de rollen van de leraar’ is de zesde rol, de rol van leercoach van cruciaal belang. De coach ondersteunt de leerling bij het aanleren van zelfregulerende vaardigheden. De leraar in de rol van ontwerper speelt een rol in het organiseren van flexibele leeromgevingen waarin leerlingen ervaringen opdoen met deze zelfregulerende vaardigheden.

Zelfregulatie behoort tot de 21e-eeuwse vaardigheden waarmee het een specifiek benoemd aandachtsgebied voor het onderwijs is. Welke ontwikkelingen zien jullie op scholen?
‘Het ontwikkelen van de vaardigheid zelfregulatie gaat niet vanzelf, hierbij is instructie en begeleiding nodig. Veel scholen organiseren en ondersteunen dit door naast het lesgeven, ruimte in te richten voor de leraar in de rol als coach. Deze rol wordt daarbij afhankelijk van de visie van de school, in of buiten de les vormgegeven en ondersteunt de leerling bij het leren en bij de sociaal-emotionele ontwikkeling.’

Hoe stimuleer je leerlingen te groeien in zelfregulerend gedrag?
‘Zelfregulatie is de mate waarin een lerende (Susan en Ariena spreken bewust van een lerende en niet van een leerling, omdat het ultieme doel het opleiden van kinderen en jongeren is tot lerende personen. Hun leven lang, red.) eigenaarschap voor zijn eigen leerproces toont. Dat wil zeggen de verantwoordelijkheid voor de eigen leertaak, het leerproces en de leerhouding op zich neemt en daarnaar handelt. Dat betekent ook het vermogen van een lerende zichzelf in een veranderende omgeving aan te passen (wendbaar) en in stand te houden (veerkracht). Een lerende heeft daarvoor inzicht en oefening in leerstrategieën nodig om zijn leren te organiseren en zijn gedrag aan te sturen. De coach instrueert en ondersteunt het inzetten en/of versterken van deze zelfregulerende leerstrategieën.

Een praktisch voorbeeld hoe je kunt coachen op zelfregulerend gedrag: als je, als leraar, ziet dat een lerende tijdens de les het werk niet af heeft, ga je in de rol van leercoach op zoek naar hoe je de lerende kunt ondersteunen. In gesprek met de lerende kom je samen steeds dichter bij de oorzaak/reden. Is het de planning? Vindt de lerende de taak waardevol genoeg?

Kan de lerende moeilijk focussen of is het schakelen tussen verschillende activiteiten ingewikkeld? Hierbij is het stellen van denkstimulerende en reflectieve vragen van groot belang. Denk dan aan vragen als “wat is het doel van de leertaak?”, “welke begrippen herken je?”, “wat ben je eerst gaan doen?”, “hoe ver ben je al?”, “welke aanpak heb je gebruikt?”, “heb je een idee hoe je het anders had kunnen aanpakken?”, “wat kun je doen om afleiding te voorkomen?”, “wat zie je als succes voor jezelf?” Daarbij is het de kunst om als leercoach niet toe te geven aan de verleiding ongevraagde tips te geven of het werkwoord ‘moeten’ te gebruiken, want een coach gebruikt groeitaal om het eigenaarschap te vergroten. Door de ondersteuning die je biedt, wordt de lerende zich meer bewust van zijn eigen (leer)gedrag. De lerende past op eigen wijze zijn gedrag aan.’

Wat zijn de ervaringen van leraren die zich de coachende rol eigen hebben gemaakt?
'Regelmatig geven leraren aan dat ze effectievere gesprekken voeren met leerlingen en dat als stimulerend ervaren. De sfeer verandert. Daarnaast horen we dat het vertrouwen bij leraren groeit om de regie meer bij de leerling neer te leggen. Ze voelen zich bekwamer in hun coachrol en geven aan dat leerlingen vragen “mogen we nog zo’n les” omdat het over henzelf gaat.’

En zijn jullie nog ergens door verrast sinds jullie hierin trainingen geven en het boek hebben geschreven?
‘Jazeker, we krijgen voorbeelden te horen waaruit blijkt dat niet alleen de relaties van leraren met hun leerlingen verbeterd zijn, daarnaast verbeteren ook relaties in de privésfeer! Het bewustzijn van zelfregulatie, meedenken vanuit de ander, erkennen van eigenaarschap van de ander én dat van jezelf wordt een tweede natuur en dat nemen leraren ook in hun privéleven mee.’

Lezersactie
Speciaal voor lezers van PrimaOnderwijs mogen wij 15% korting geven op de inschrijving voor de training ‘Leergang de leercoach; leerlingen coachen’ op maandag 15 maart in Amersfoort. Wees er snel bij, want de korting is slechts beperkt beschikbaar! Meld je nu aan voor de training via www.cps.nl/leergangleercoachmrt21 en voer de kortingscode LLMRT21 in bij betalen.

Ga voor meer informatie naar:
Het boek: www.cps.nl/De-zesde-rol-van-de-leraar
De training: www.cps.nl/trainingleercoach
Contact: cps@cps.nl of 033 453 43 43