Vrijdag de dertiende: geloof en bijgeloof in de klas

Van zwarte kat tot hoefijzers en van ladders tot afkloppen. De dag van geloof en bijgeloof. Waar komt die vrijdag de dertiende, en de daarbij behorende angst, toch precies vandaan? Zo leg je het eenvoudig uit in de klas!

Laten we voorop stellen dat er geen eenduidig antwoord te geven is, omdat er meerdere theorieën zijn over de ontstaansgeschiedenis van deze ‘ongeluksdag’. We zetten er een aantal voor je op een rijtje.

Paraskevidekatriafobie, ofwel ‘angst voor vrijdag de dertiende’. Deze term is bedacht door de Amerikaanse therapeut en historicus Donald E. Dossey (geboren in 1934), die zich gespecialiseerd heeft in het behandelen van mensen die kampten met irrationele angsten. Volgens hem stamt het ongeluksgetal uit de Scandinavische folklore, toen twaalf goden een diner in de hemel hielden waarbij Loki, de god van chaos en leugens, als dertiende onuitgenodigd binnenkwam en iemand vermoordde…Maar ben je angstig voor vrijdag de 13e dan is er volgens Dossey hoop. Als je het woord Paraskevidekatriafobie vloeiend kunt uitspreken, ben je volgens hem genezen van de angst.

Imperfectie

Het christendom heeft een andere verklaring. Twaalf is, volgens deze religie, het getal van de perfectie. Er zijn bijvoorbeeld twaalf stammen van Israël, twaalf discipelen en 144.000 uitverkorenen (12x12). Dat zou dus kunnen betekenen dat twaalf plus één imperfectie of ongeluk is. Daarnaast wordt er gespeculeerd dat Jezus Christus gekruisigd zou zijn op vrijdag de dertiende, en zat Judas als dertiende bij het laatste avondmaal.

Daar komt de zwarte kat vandaan

Er zijn ook volksverhalen die suggereren dat heksen op vrijdag bijeenkwamen, samen met zwarte katten. Als twaalf heksen samenkwamen zou de duivel aanschuiven als dertiende lid.
In het Romeinse Rijk en ook in Groot-Brittannië was vrijdag overigens een ongeluksdag voor criminelen. Op die dagen werden namelijk doorgaans misdadigers geëxecuteerd.

Apollo 13

Kortom, deze vrijdag heeft geen duidelijke oorsprong. En of je er nu in gelooft of niet… Soms lijkt het bijgeloof rond vrijdag de dertiende uit te komen. Op vrijdag 13 april 1970 verongelukte de Apollo 13, die twee dagen eerder om 13:13 uur gelanceerd was, bijna. De missie was begonnen op platform 39 en het was de dertiende missie vanaf dat platform. En 3×13 is 39. 

Wist je dat?

In het dagelijks leven zie je het geloof en bijgeloof in het ongeluksgetal 13 regelmatig terug. Zo mijden veel hotels verdieping 13, zijn er in veel hotels geen kamers met nummer 13 en ook luchthavens slaan gate 13 vaak over. En wist je dat vrijdag de dertiende een grote impact heeft op de Amerikaanse economie? Mensen blijven namelijk veel vaker thuis, melden zich ziek of weigeren contracten te tekenen.

Ander dan 13

In veel landen brengen heel andere getallen of dagen ongeluk met zich mee. In Griekenland en Spanje is dinsdag de dertiende de ongeluksdag. In Japan zijn vier en zeven ongeluksgetallen en in Italië geeft het getal zeventien ongeluk.

Meer (bij)geloof

Naast vrijdag de dertiende zijn er nog meer vormen van bijgeloof. Welke kennen jouw leerlingen?

Hoefijzer – geluksbrenger. Vooral als hij naar boven hangt, dan vangt het ijzer het geluk.
Dromenvanger – deze vangt alleen de goede dromen en laat de goede dromen vallen naar de slaper.
Klavertje vier – geluksbrenger.
Wimpers – als er een wimper uitvalt en hem wegblaast mag je een wens doen.
Lieveheersbeestje – geluksbrenger als deze naar je toe vliegt.

Leuk om in je klas te kijken!

Het Klokhuis – waarom is 13 een ongeluksgetal
Clipphanger - Waarom is vrijdag de 13e een ongeluksdag?