TOS op het voortgezet onderwijs

Kinderen met een TOS worden pubers met een TOS, worden (jong)volwassenen met een TOS.

Nadat mijn zoon met een TOS (taalontwikkelingsstoornis) eerst op een peuter vroegbehandelgroep werd behandeld, daarna drie jaar het cluster 2 onderwijs volgde en vervolgens 5 jaar in het reguliere basisonderwijs cluster 2 ondersteuning had gekregen, ging ook hij naar het voortgezet onderwijs. In zijn geval een VMBO-TL school.

Zijn gesproken taal had zich ondertussen zodanig ontwikkeld dat hij geen ambulante begeleiding van het cluster 2 meer kreeg op het VMBO. Maar helaas is TOS meer dan leren praten en de gevolgen van TOS op de gehele ontwikkeling van een kind kunnen groot zijn. Gevolgen op de sociaal emotionele ontwikkeling, op het ontwikkelen van innerlijke taal, op het ontwikkelen van executieve functies en gevolgen op de ontwikkeling van Theory of Mind. In het boek ‘Taal in het kwadraat’ wordt daar een mooi inzicht in gegeven.

Mijn zoon liep op het voortgezet onderwijs tegen diverse TOS gerelateerde problemen aan. Aan de hand van een samenwerkopdracht wil ik graag uitwerken wat de invloed van TOS is op het gehele functioneren van een leerling.

Instructie

Instructie wordt veelal verbaal gegeven en een samenwerkopdracht is een meervoudige opdracht. Leerlingen met een TOS kunnen verbale uitleg niet goed volgen, omdat er meer tijd nodig is het te verwerken. In het verwerkingsproces gaat veel informatie verloren, doordat er ondertussen weer nieuwe informatie opgenomen moet worden. Geef de leerling met een TOS meer tijd om de opdracht te verwerken of geef voorafgaand aan de les voorinstructie zodat de leerling weet wat er komen gaat. Ook kan visuele ondersteuning bij instructie helpen de informatie beter te verwerken. Meervoudige opdrachten zijn voor leerlingen met een TOS heel erg moeilijk. Het werkgeheugen is vaak minder goed ontwikkeld. Een visueel uitgewerkt stappenplan kan hierbij helpend zijn.

Groepjes vormen

Samenwerkopdrachten worden in groepjes uitgevoerd. Om groepjes te vormen is het belangrijk dat er snel geschakeld en onderhandeld kan worden met de medeleerlingen. Hier komt een groot sociaal vermogen goed van pas. Waar de medeleerlingen snel overschakelen naar het vormen van groepjes is de TOS leerling nog bezig de instructie te verwerken. Bovendien gaat sociale interactie vaak te snel voor leerlingen met een TOS. Dat maakt dat ze minder goed aansluiting vinden bij hun klasgenoten en vaker buiten de groep vallen. Bij het vormen van groepjes voor een samenwerkopdracht blijven leerlingen met een TOS vaak over en worden dan maar door de leerkracht bij een groepje geplaatst. Laat het vormen van groepjes niet aan de klas zelf over, geef hier als leerkracht leiding aan of vorm als leerkracht zelf de groepjes.

Onderhandelen

Ideeën over de opdracht moeten in het groepje besproken worden, er wordt onderhandeld over de ideeën en er moet besloten worden welke ideeën uitgewerkt gaan worden. Leerlingen met een TOS hebben problemen met het verwoorden van hun gedachten. Daarbij vergt het opkomen voor de eigen ideeën snelheid en flexibiliteit. Hierbij speelt het trage verwerkingsproces bij kinderen met een TOS weer op. Begeleid het onderhandelingsproces en zorg ervoor dat de TOS leerling de tijd krijgt de eigen ideeën in te brengen en er over te onderhandelen.

Uitvoering

Vervolgens gaan de leerlingen aan de slag met de groepsopdracht, ze maken een planning en een werkverdeling. Samen wordt bijgehouden of de uitvoering op schema ligt en komen ze tot acceptabel resultaat. Plannen, werk verdelen, een schema bijhouden en reflecteren zijn allemaal executieve functies. Veel leerlingen met een TOS hebben grote problemen met executieve functies, omdat hiervoor veel ‘innerlijke taal’ (zie ‘Taal in het kwadraat’) nodig is en deze nu juist door de TOS niet goed ontwikkeld is. Begeleid het uitvoeringsproces, visualiseer het en bespreek regelmatig met de TOS leerling waar in het uitvoeringsproces het zich bevindt en wat de volgende stappen zijn.

TOS Congres

Ben jij onderwijs professional op het voortgezet onderwijs of MBO en wil jij weten wat een TOS is, hoe je een TOS herkent en hoe je een leerling met TOS kunt ondersteunen? Geef je dan op voor het online TOS Congres op 11 februari 2022. Het TOS Congres biedt drie plenaire lezingen, waaronder de lezing van bijzonder hoogleraar TOS en co-auteur van het boek ‘Taal in het kwadraat’, en veertien workshops waaronder drie workshop specifiek gericht op het voortgezet onderwijs en MBO, twee workshops met ervaringsverhalen van jongvolwassenen en diverse andere onderwijs gerelateerde workshops. Informatie en inschrijven kan via www.tos-centraal.nl

Het TOS Congres is een online congres en kan na aanmelding met een persoonlijke code nog 30 dagen teruggekeken worden.