Talent ontdekken door onderzoekend en ontwerpend leren

Op de Willem Alexanderschool in Leeuwarden vervult wetenschap- en techniekonderwijs een prominente rol. Het team vindt dat niet meer dan logisch. Wetenschap en techniek zijn immers cruciaal in onze samenleving. Minstens zo belangrijk vinden ze hoe dit onderwijs wordt gegeven. ‘Door onderzoekend & ontwerpend leren ontdekken onze leerlingen hun talenten. Juist ook leerlingen die in taal en rekenen misschien minder goed zijn’, aldus Joffra van der Velde, techniekcoördinator van de christelijke basisschool en leerkracht van groep 7.

De Willem Alexanderschool wil leerlingen van jongs af aan in aanraking brengen met wetenschap en techniek. ‘De verwondering en nieuwsgierigheid hebben ze al. Die koesteren we en wakkeren we aan’, vertelt Joffra. Aan de hand van onderzoeksvragen gaan leerlingen zelf op onderzoek uit en ontwerpen ze oplossingen of producten voor vragen en problemen uit hun leefwereld. Daarbij doorlopen ze verschillende fasen en ontwikkelen ze vaardigheden, zoals observeren, systematisch gegevens verzamelen, ordenen, interpreteren en creatieve oplossingen bedenken. De school gebruikt een door de Rijksuniversiteit Groningen ontwikkelde methode, waarmee leerlingen telkens op dezelfde wijze de stappen doorlopen om vraagstukken op te lossen (zie figuur). Naast vaste wetenschap- en technieklessen wordt wetenschap en techniek ook geïntegreerd in andere vakken aangeboden. Bovendien spelen beide thema’s een prominente rol tijdens de jaarlijkse projectweek.

De mandjes van Joffra

‘We kijken altijd waar leerlingen behoefte aan hebben. Wat vinden ze leuk, waar raken ze enthousiast van?’, legt Joffra uit. Ze vindt dat je bij wetenschap- en techniekonderwijs flexibel moet zijn. Wel heeft het team van de Willem Alexanderschool gekozen voor een leerlijn en een methode en vaste momenten in het rooster. Voor leraren geeft een methode houvast, verklaart Joffra. ‘Er is goed over nagedacht en de kerndoelen komen erin terug. De methode geeft theorie naast leuke en interessante verwerkingsopdrachten. Vooral het ‘zelf doen’ maakt dat kinderen nieuwsgierig en enthousiast blijven.’
Voor elke verwerkingsopdracht heeft Joffra een mandje klaarstaan, dat ze heeft gevuld met de benodigde materialen en gereedschappen. ‘Dat werkt op onze school heel goed. Het is simpel en goedkoop en alles ligt voor het grijpen. Mijn collega’s en ikzelf zijn niet uren bezig om alles klaar te leggen. Zou dat wel het geval zijn, dan is de kans groter dat een leerkracht denkt ‘laat maar’.’

Nadruk op proces

De ene leerling gaat sneller en is zelfstandiger dan de andere, is Joffra’s ervaring. ‘Wij laten ze veel samenwerken, dan zie je dat ze elkaar enorm kunnen stimuleren. Het mooie is dat je bij wetenschap- en techniekonderwijs niet de gangbare taakverdeling krijgt. Juist leerlingen die bij taal- en rekenonderwijs niet per se voorop lopen, kunnen het voortouw nemen bij opdrachten. Leerlingen ontdekken met wetenschap- en techniekonderwijs hún specifieke talenten, wat ze ook nog eens sterker maakt in de groep. Een mooi voorbeeld is een leerling die op een bepaald moment door persoonlijke omstandigheden niet goed functioneerde op school. Hij bloeide helemaal op tijdens de technieklessen, waar hij lekker mocht bouwen met een soort meccano van karton. Hij maakte de mooiste bouwwerken en genoot ervan.’
Joffra en haar collega’s leggen bij het wetenschap- en techniekonderwijs de nadruk op het proces, niet op het resultaat. ‘We merken dat leerlingen daardoor meer ontspannen zijn. Natuurlijk is het mooi als een lampje brandt, een motortje het doet of een eindproduct er prachtig uitziet. Veel belangrijker is dat ze op weg daarnaartoe van alles ontdekken. Dat als het lampje niet brandt, ze dan zelf ontdekken wat ze moeten doen om het wél te laten branden.’

Extra uur voor groep 6

Vindt ze het niet moeilijk om haar collega 's mee te nemen in haar enthousiasme voor wetenschap- en techniekonderwijs? ‘Bij hen werkt het net zo als bij de leerlingen. Ik vertel ze dat ze niet alles hoeven te weten. Ze ontdekken en leren samen met de kinderen. Ze hebben houvast aan de methode én aan de mandjes. De rest gaat eigenlijk vanzelf. Ook zij worden telkens weer aangestoken door de gedrevenheid van de leerlingen. Af en toe vragen we mensen van buiten voor een gastles. Of we geven een stagiaire de opdracht om een specifieke techniekles voor te bereiden. Daar steken de leraren zelf dan ook weer veel van op. Mijn collega’s weten inmiddels dat je niet overal verstand van hoeft te hebben en dat ze bij mij terecht kunnen als ze er echt niet uit komen. Bovendien is het belangrijk dat ze alle ruimte krijgen om het wetenschap- en techniekonderwijs op hun eigen manier in hun groep vorm te geven. Ze moeten er zelf eigenaar van worden. Bovendien kun je ook daarin van elkaar leren, ideeën opdoen en samen werkvormen uitproberen.’

Omdat de Willem Alexanderschool haar leerlingen nog wat meer uren aan wetenschap- en techniekonderwijs wilde geven, is er een extra naschools uur voor alle groep 6-leerlingen ingeruimd. In blokken kunnen de leerlingen kiezen voor uiteenlopende workshops op het gebied van wetenschap, techniek en ict. Joffra: ‘We doen dat speciaal voor groep 6, zodat deze leerlingen vervolgens in groep 7 en 8 profijt hebben van wat ze in de workshops hebben geleerd. Voor de financiering van dit extra lesuur hebben we subsidie gekregen.’

Maak kennis met het geven van W&T-lessen door een Inspiratieworkshop (kosteloos, 1,5 uur) te boeken voor het hele team. Bijvoorbeeld tijdens studiedagen: www.jet-net.nl/inspiratieworkshop

Of boek kosteloos een Inspiratieles door een techniekcoach bij jou in de klas: www.jet-net.nl/inspiratieles-wt

TIP! Leuk en laagdrempelig kennismaken met W&T-onderwijs doe je met de Aha-vragengenerator: hier vind je bijna 150 korte digibordlessen die je samen met je klas kunt doen http://ahaindeklas.nu/

Dit artikel is afkomstig uit PrimaOnderwijs nr. 3 'Een kansrijke toekomst'.

Tekst: Brigitte Bloem