Omgaan met hoogbegaafde leerlingen in de Eurekaklas

In de eigen klas vervelen ze zich vaak. Ze zijn snel klaar met de reguliere stof en willen extra uitdaging. Hoe ga je om met hoogbegaafde leerlingen op de basisschool? Linda van Elderen begeleidt hen één dagdeel per week in de Eurekaklas op de Tilburgse basisschool De Blaak.

Door Malini Witlox

Bij een les over Leonardo da Vinci gaan ze beeldhouwen en organiseren ze een expositie. ‘Drie jaar geleden hebben we de Eurekaklas opgestart voor groep 5 tot en met 8. Het jaar daarop kwam groep 4 erbij en sinds vorig jaar komen leerlingen van alle groepen’, vertelt Linda van Elderen. Van sterrenkunde tot Spaans en van rekenen tot programmeren. Als je een rondgang maakt op internet, zie je dat scholen een heel divers aanbod hebben voor hoogbegaafde leerlingen. ‘Taal en rekenen doen ze bij ons niet in de plusklas’, aldus Linda, die eerder op een Leonardoschool werkte. ‘Dat kunnen ze ook in de gewone klas doen. Ik vind het belangrijk dat ze iets doen waarbij ze uit hun comfortzone worden gehaald en aan het denken worden gezet. Meestal kiezen we daarna voor een creatieve verwerking waarbij ze uitgedaagd worden om dingen op een andere manier aan te pakken. Bij een les over Leonardo da Vinci zijn ze bijvoorbeeld gaan beeldhouwen en hebben ze een expositie georganiseerd voor hun ouders.’

LOOD-Lijsten

Linda gebruikt speciale LOOD-lijsten (Leerlijn Overstijgende Onderwijs Doelen), waarop leerlingen zelf hun doelen kunnen aangeven, gerelateerd aan executieve functies. Ze toont een voorbeeld van een lijst voor de oudere leerlingen. ‘Het varieert van aspecten als concentreren en wachten met praten tot ze aan de beurt zijn tot aan het gebruiken van een handige aanpak bij meerkeuzevragen. Als veel kinderen hetzelfde doel hebben, ontwerp ik er een les omheen.’ In de onderbouw gebruikt ze loodlijsten in de vorm van een boom, waarbij de kinderen met appeltjes kunnen kleuren hoe ver ze zijn.

Earthmovers

Een les van 2,5 uur verdeelt ze vaak in vier blokken. Een opwarmer (bijvoorbeeld Black Stories), een maatschappelijk probleem, een spel en een afsluiter. Hier komen verschillende vakken en projecten aan bod. Filosofie, programmeren, aanpakken van een maatschappelijk probleem, projecten over sterrenkunde, creatief denken… Een van haar projecten was Earthmovers. ‘Leerlingen moeten daarbij over een maatschappelijk probleem nadenken. Zo heeft een groep naar de verkeersveiligheid bij de school gekeken. Iedere keer als mensen te voet of op de fiets komen om hun kinderen op te halen, krijgen ze een stempel en op het einde volgt een beloning. Een andere groep leerlingen heeft een digitale ouderendag georganiseerd, waarbij ze ouderen hielpen met vragen over hun tablets en smartphones.’

Onder de indruk

Het allerbelangrijkste bij hoogbegaafde kinderen is de uitdaging, vindt Linda. Ze is soms zelf verbaasd over de enorme creativiteit van de kinderen. ‘Bij groep 1 en 2 moesten ze aan het werk met Klein Duimpje die de schatkist van de reus had gestolen. Ze moesten proberen de zware schatkist naar de overkant van het lokaal te brengen. Ze hebben van alles geprobeerd, uiteindelijk legden ze er stokken onder om de kist te rollen. Dat hebben ze helemaal zelf bedacht.’

Programmeren

In alle klassen staan plastic boxen met materialen, waar de leerlingen in hun gewone klas mee kunnen werken als ze de reguliere lesstof af hebben. Linda pakt een plastic bak met opdrachtkaarten die ze zelf heeft ontworpen en materialen die ze door de jaren heen heeft verzameld en waar de leerlingen zelfstandig mee aan de slag kunnen. Ze besteedt bovendien veel tijd aan programmeren. Daarvoor gebruikt ze bijvoorbeeld Codekinderen en Turtle Academy. ‘Bij beide kun je echt leren programmeren met ouderwetse codetaal. Dat in tegenstelling tot Scratch waarbij je met blokjes sleept. Bij TurtleAcademy, geschikt voor de jongere kinderen, laat je een schildpad lopen door codetaal. We doen allerlei spelletjes zoals Ko de Kraker en sandwichrobot om de leerlingen er bewust van te maken dat een computer alleen enen en nullen kent.’

Point 013

Alles wat Linda van Elderen in de klas doet, is wetenschappelijk onderbouwd. De school werkt nauw samen met onderzoekswerkplaats Point 013. Point staat voor Passend Onderwijs voor Ieder Nieuw Talent, en 013 voor Tilburg Wetenschappers van drie universiteiten en leraren van elf scholen delen hun bevindingen op de speciale website (point013.nl). Hier vind je onder meer wetenschappelijke publicaties, lesmaterialen en vlogs. Hoe ziet bepaald materiaal (bijvoorbeeld fantasiedieren) eruit, wat kost het, wat is de theoretische verantwoording en de conclusie? Ook zijn er maandelijks bijeenkomsten. Anouke Bakx is bijzonder hoogleraar Begaafdheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Er is geen eenduidige definitie van hoogbegaafdheid’, vertelt ze. ‘Met een traditionele blik keken we vroeger naar de hoogte van het IQ, maar tegenwoordig kijken we meer naar de onderwijsbehoeften.’