Leren doe je met je hoofd, hart en handen in het Openluchtmuseum in Arnhem

'Zintuigprikkelend onderwijs lukt niet met je handen op je rug en een ademafdruk op een vitrinekast'

Een groepje meiden verzamelt zich jubelend rond een groot scherm. In stilstand wordt er hard gerend en even snappen we niet wat de commotie is. Wanneer een van de meiden een stap naar achter doet, zien we op een scherm een hertje rennen, achtervolgd door een grote speer. Het meisje dat zich terugtrok, kijkt ons treurig aan. ‘Ik vind het zo zielig. Ik kan niet kijken…’ Ondanks alle inspanning is het haar medeleerling niet gelukt. Het hertje is ontsnapt, maar de boodschap is hen duidelijk: als jager moest je hard werken (en rennen) voor je eten. Het is slechts een onderdeel van de interactieve canontentoonstelling in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

Door Vanessa Pelle & Lore Smit

Het Openluchtmuseum in Arnhem is een echt museum, met een echte collectie, maar met de visie dat een bezoek de zintuigen moet prikkelen. ‘En dat doe je niet met je handen op je rug en een ademafdruk op een vitrinekast’, zegt Maaike van Dam van het Openluchtmuseum. ‘Via diverse projecten kunnen leerlingen van de basisschool en onderbouw van het voortgezet onderwijs op een unieke manier de vensters van de Nederlandse canon ervaren. Je ziet, voelt, hoort, ruikt en proeft hoe het dagelijkse leven door de eeuwen heen is geweest.’

Filmset

De tentoonstelling voelt als een bezoek aan een filmset, met prachtige decors, projecties, metersbrede beeldschermen en bombastisch geluid. Maaike: ‘Juist de combinatie van de collectie met interactieve elementen zorgt ervoor dat delen uit de Nederlandse geschiedenis veel beter beklijven.’ De canon is een binnenmuseum onder een enorme koepel, terwijl het Openluchtmuseum buiten over 44 hectare grond beschikt. Olaf Peters, conceptontwikkelaar educatie bij het museum legt uit: ‘We hebben hier bijna 100 authentieke locaties: variërend van boerderij tot fabriek, van woonhuis tot molen. Als je daar hele moderne snufjes laat zien zoals projecties en interactieve elementen, dan matcht dat niet met die beleving.'

Met iPads en een microfoon maak je je eigen journaal 

Olaf: 'Het scholenbezoek aan de canontentoonstelling combineren we altijd met activiteiten buiten. We starten binnen met het maken van multimediale opdrachten. De leerlingen van groep 7 en 8 van het primair onderwijs worden in groepjes opgedeeld en gaan met iPads en een microfoon als reporters de verschillende tijdvakken ontdekken. Ze spelen scènes uit een tijdvak na, interviewen historische figuren, maken foto’s en video’s. Met een speciale tag kunnen ze verborgen luikjes openen. Hier vinden ze extra objecten of tekstborden om te gebruiken voor hun item. Elke groep doet een periode aan waardoor je uiteindelijk een journaal overhoudt met aandacht voor alle tijdvakken, van hunebedden tot de euro. Deze filmpjes worden automatisch gemonteerd en we sturen de klas aan het eind van de dag hun eigen journaal, Het Nieuws Van Toen. Zij kunnen dit dan klassikaal terugkijken. Veel klassen gebruiken het journaal gedurende het jaar, bijvoorbeeld als ze een nieuw tijdvak gaan behandelen.’

'Waar staat de VOC eigenlijk voor?’

‘Juist omdat het museum het dagelijkse leven van de normale mens belicht, maakt dit een ‘once in a lifetime experience’, vindt juf Désirée van basisschool de Wizzert, hier vandaag met haar groep 7/8 aanwezig. ‘Dit vergeet je nooit meer! Kinderen komen bijna niet meer in musea, maar dit museum brengt onze cultuur tot leven. De digitale tijd wordt gebruikt om de tijd van toen te leren kennen. Ik kijk mijn ogen uit!’ Ze voegt zich bij een groepje dat net op het punt staat een Romein op de markt te interviewen. ‘3, 2, 1, GO’, dirigeert één van de jongens terwijl hij met een lampje op zijn hoofd zijn klasgenoten bijschijnt. ‘Ho! Opnieuw! De microfoon zat niet in de iPad.’ In een ander tijdvak buigen leerlingen zich over de vraag: ‘Waar staat de VOC eigenlijk voor?’ Drie leerlingen spelen hardop met de letters om woorden te bedenken. Met een beetje hulp van een begeleidende vader komen ze op Verenigde Oost- Indische Compagnie. ‘Zie je, met z’n drietjes komen jullie er wel’, grapt hij. Ondertussen gaat het er wild aan toe bij de handelsmissie. Leerlingen in een interactief handelsspel leven zich helemaal in. Met een beetje van vroeger en een beetje van nu: ‘Ga loesoe, ga loesoe! Nu, nu!’

'Het is geen vervanging van de lessen maar wel een verrijking ervan. Hier is de actie!'

Maar liefst 40.000 leerlingen per jaar ontdekken op deze manier de Nederlandse geschiedenis. Olaf: ‘Het levert echt een bijdrage aan het onderwijs. Het is geen vervanging van de lessen maar wel een verrijking ervan. Hier is de actie! Hier is het voelen en ervaren. We zoeken uniciteit en doen hier niet wat je ook op school kunt doen. Het is wel aan te raden om aan een van de schoolprojecten deel te nemen, want zonder museumbegeleiding kunnen leerlingen verloren raken in deze ‘snoepwinkel’. Bij de canontentoonstelling voor het voortgezet onderwijs kiezen leerlingen een thema. Aan de hand daarvan gaan ze door de tijdvakken heen. Voor het voortgezet onderwijs is dat bijvoorbeeld Oorlog & strijd, Eten & drinken, Sport & spel en Beroemd, berucht & bijzonder. Zowel voor het VO als het VMBO en de bovenbouw basisonderwijs maak je een video ter eindafsluiting.’

Letterlijk proeven aan de geschiedenis

Maaike vervolgt: ‘In bijna elk project wordt een deel van de canon ingebed met activiteiten buiten. Na de canontentoonstelling gaan ze bijvoorbeeld fietsen met 10 kilo aardappelen achterop. Bij de Dodendraad uit de Eerste Wereldoorlog spelen ze een scène met smokkelaars en douaniers na. In de Indische wijk gaan ze roedjak maken. Tijdvakken staan alleen centraal bij de canonprojecten. In één van onze andere projecten, Feest, gaan we in op de oude en nieuwe feesten en de uitingen daarvan. We laten de feesten uit onze multiculturele samenleving zien, inclusief hapjes. Hiervoor gebruiken we wel ingrediënten uit de tien tijdvakken. Door letterlijk te proeven maken ze kennis met verschillende culturen.’ ‘Of Restart’, voegt Olaf toe. ‘Dat gaat over migratie. Leerlingen proberen de inburgering te halen. In het park moeten ze werk zoeken, het land leren kennen en vrienden maken. Ze ervaren dat dit niet makkelijk is, daar zorgen de gastvrouwen in het museum ook voor. Bij het project Brood ga je echt ploegen, zaaien en dorsen. Bij Architecten gezocht ga je ontwerpen en bij het project Bouwen ga je aan de slag als historisch bouwer.’ Olaf en Maaike raken niet uitgesproken over de vele projecten voor alle niveaus, inclusief voorbereidende lessen. Eén ding is duidelijk: hier in het Openluchtmuseum in Arnhem leer je met je hoofd, hart én handen!

Laat je inspireren op openluchtmuseum.nl/lespakket

Of door deze video!