Jorien Castelein van Blink: ‘Zorg voor écht leesplezier op school!’

Scholen, bibliotheken en uitgeverijen moeten in een gezamenlijk leesoffensief kinderen aan het lezen krijgen én houden, schrijven de Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur in hun aanbevelingsrapport. Blink is het daar volledig mee eens en draagt actief bij aan leesbevordering met het initiatief ‘Echte Helden Lezen’. Maar directeur Jorien Castelein mist één ding in het rapport: ‘We draaien het leesplezier van onze kinderen vakkundig de nek om door ze te bestoken met nutteloze vragen. Dat moet echt anders.’

Nederlandse kinderen lezen steeds minder goed, waarschuwt het rapport Lees! Een oproep tot een leesoffensief. Vooral met het zogenoemde ‘diepe lezen’ hebben kinderen moeite. Naarmate ze ouder worden, lezen leerlingen met afnemende concentratie en plezier langere teksten en juist vaker korte berichten op bijvoorbeeld hun smartphone. Dat heeft gevolgen voor hun leesvaardigheid en hun latere functioneren in de samenleving. Uit het rapport: ‘Een derde vindt lezen niet leuk en slechts een kwart beleeft er plezier aan (...). Nederland staat daarmee op de voorlaatste plaats van de 50 deelnemende landen.’

 Kiezen wat je leest

‘Dat verbaast me niet’, reageert Blink-directeur Jorien Castelein. ‘We draaien in Nederland het leesplezier van kinderen vakkundig de nek om. Met Blink doen we veel praktijkonderzoek, bijvoorbeeld voor onze lesmethode Nederlands PLOT26, en spreken we duizenden leer-lingen over wat hen raakt. Daaruit blijkt dat kinderen heus wel willen lezen, maar dat ze in de loop van hun schooltijd gedemotiveerd raken. Ze vertellen dat ze graag een boek van huis willen meenemen, maar dat dat niet mag. Of dat ze een week moeten wachten tot ze eindelijk hun boek mogen ruilen in de schoolbibliotheek. Jongens in het voortgezet onderwijs lezen graag biografieën over hun helden, maar mogen dat vaak niet.’

‘We hebben onszelf wijsgemaakt dat we leesvaardigheid moeten toetsen met reeksen vragen.’

Stomme vragen

De belangrijkste oorzaak voor het afnemend leesplezier, meent Castelein, is echter de manier waarop we ons leesonderwijs hebben ingericht. ‘We hebben onszelf wijsgemaakt dat het stellen van reeksen vragen over een tekst de enige manier is om leesvaardigheid te trainen en te toetsen. Terwijl uit onderzoek blijkt dat deze aanpak achterhaald en
nutteloos is: je meet vooral hoe handig ze zijn in het geven van gewenste antwoorden. Bovendien belanden leerlingen door die ‘stomme vragen’ in een negatieve leesspiraal. Natuurlijk moet je af en toe toetsen hoe leesvaardig een kind is, en indien nodig bijsturen. Maar waarom moeten we kinderen voortdurend overhoren of ze een tekst wel begrepen hebben? Waarom laten we ze niet vaker voor hun plezier lezen? En vanuit zichzelf nieuwsgierige vragen bedenken? Lezen zou elke keer een betekenisvolle ervaring moeten zijn.’

‘Kinderen willen heus wel lezen, maar raken vooral op school gedemotiveerd.’

Rijk lezen

Ook leesexpert Bert de Vos schrijft in zijn boek Lezen met de leessandwich: ‘Leerlingen zien lezen vooral als een verplichte schoolse activiteit waarmee ze stoppen zodra ze de kans krijgen.’ De Vos pleit voor veel meer aandacht voor ‘rijk lezen’ en ‘natuurlijk lezen’ op scholen. Bij rijk lezen is de leerling actief bezig met de tekst (bijvoorbeeld door brononderzoek te doen of erover te debatteren) en zijn er geen controlevragen. Bij natuurlijk lezen gebruik je teksten zoals in ons dagelijks leven: om informatie te vinden of het nieuws bij te houden of met een boek op de bank te liggen. Jorien Castelein: ‘Als kinderen net leren lezen, gaat er een wereld voor ze open en is lezen een heel natuurlijke neiging. Op die manier ontdekken ze zichzelf en de wereld: in nieuwe woorden, met nieuwe kennis. Dat wil je vasthouden, de rest van hun schooltijd en verweven door alle vakken.

Echte Helden Lezen

Echte Helden Lezen is een initiatief van Blink, in samenwerking met uitgevers Hearst en Sanoma, om lezen onder kinderen in de bovenbouw van het basisonderwijs te stimuleren. Leerlingen van groep 5 t/m 8 in Nederland ontvangen een gratis boekje van 36 pagina’s met artikelen en strips uit zes populaire kindertijdschriften. Leerlingen in de onderbouw ontvangen de vertrouwde Bobo, Okki en Wild van Freek.