In gesprek met een intern begeleider, wie ben jij?

Wat zijn jouw kwaliteiten? Waar liggen de uitdagingen? En wat is jouw visie op jouw rol binnen de school? Wat is jouw impact als intern begeleider? Vragen waarop je regelmatig een antwoord aan het formuleren bent, met maar één reden: het creëren van een optimale onderwijsontwikkeling voor de leerling en de leraar.

Om de kwaliteit te behouden en verbeteren sta je als intern begeleider aan het roer. Jij bent de ondersteunende en meedenkende factor die het leren van anderen mogelijk maakt. Logisch dat je daar af en toe zelf ook wat extra ondersteuning en vaardigheden bij nodig hebt.

Beginnen als intern begeleider

Als intern begeleider ben je dagelijks intensief bezig met de ondersteuning en begeleiding van de leerlingen en leraren op school. Je hebt te maken met diverse ontwikkelingen, de coaching van leraren, het delen van kennis en kunde binnen het team en het verwezenlijken van de visie en het beleid; taken en uitdagingen genoeg. Om de kwaliteit van de school te waarborgen moet je als duizendpoot je weg weten te vinden. Natuurlijk start die zoektocht bij jezelf. Maar wat misschien even belangrijk is, is het creëren van draagvlak en draagkracht onder alle stakeholders met wie je binnen en buiten de school samenwerkt.

Theorie versus praktijk

“Een intern begeleider dient een mix aan te brengen tussen wat in de theorie beschreven staat en wat je in de praktijk ervaart”, vertelt Sandra Broers (docent van de post-hbo-opleiding Intern begeleider). “Men dient steeds de vertaling te maken van wat je leest naar wat je hiermee kunt doen of anderen kunt laten doen. Het is de bedoeling dat de intern begeleider de eigen praktijk sterker maakt en dat dit niet alleen zichtbaar wordt voor henzelf, maar voor de hele school.”

Een opleiding waar je écht met de inhoud bezig bent

Niet voor niets start de opleiding met de vraag wie jij als intern begeleider bent, gevolgd door de actuele ontwikkelingen binnen het passend onderwijs en de bijbehorende inzichten over hoe jij hierin zowel de leerlingen als het team kunt begeleiden. Dat je daarvoor meer moet weten over onder andere leer- en gedragsproblemen, coachingstrategieën, data- en doelgericht handelen en samenwerkingsverbanden, spreekt voor zich. En dat allemaal terwijl je opgedane kennis meteen toepast in de praktijk. “De opleiding legt een stuk van de verantwoordelijkheid bij ons neer”, vertelt Peggy Faems, student aan de opleiding én intern begeleider op IKC Laar in Weert. “We maken bijvoorbeeld een onderzoeksplan, waarbij je niet bezig bent met ellenlange verslagen, maar juist kijkt hoe het werkt in jouw praktijk. En dat vind ik heel fijn aan de opleiding. Je bent écht met de inhoud bezig. Niet met dingen die je nooit meer zult doen.”

De basis van de intern begeleider

Als intern begeleider doe je nu eenmaal veel. De kern is dat je de spin in het web bent. De bijbehorende helikopterview is de basis van je vak, naast de didactische inhoud en ondersteuning aan leraren en leerlingen natuurlijk. Dat je hiervoor in elk geval enkele basiscompetenties moet bezitten, is niet vreemd. Een intern begeleider die moeite heeft om duidelijk te communiceren of niet in staat is om het geheel te overzien en daardoor verzandt in het oplossen van problemen, zal veel moeite hebben met het vervullen van deze functie. Ook het stukje feedback geven en ontvangen hoort erbij. Of je nu dezelfde of een andere mening hebt: discussie is van belang om het onderwijs naar een hoger niveau te tillen. Hetzelfde geldt voor de persoonlijke ontwikkeling van de intern begeleider. Je moet informatie blijven slurpen om dingen te weten te komen. Voor Peggy het leukste – en tegelijkertijd de grootste uitdaging, want de weg ernaartoe is eigenlijk nog mooier dan het resultaat.

Duurzame oplossingen op school

“En zo werkt dat ook bij veranderingen in de school”, legt Sandra uit. “Leraren willen vaak kant-en-klare oplossingen, maar die leveren geen duurzame ontwikkeling op. We willen dat de intern begeleider samen met het team nadenkt, perspectieven bekijkt, onderzoekt en de tijd neemt. Veel leraren vinden dat soms nog lastig. Zij hebben elke dag met de leerlingen te maken en willen het liefst direct een oplossing, waarbij dat stukje literatuur, onderzoek en analyse wordt overgeslagen. Simpelweg, omdat het te lang duurt.”

De veelzijdigheid van een intern begeleider

“Aan de andere kant”, vult Peggy aan, “is de werkdruk nu eenmaal hoog. Er wordt veel verwacht van de leraar. Ons werk is veelzijdig: je moet je lessen voorbereid hebben, de teamvergaderingen volgen, de communicatie naar de ouders oppakken. De lat ligt hoog. Als je dan ’s avonds ook nog boeken moet gaan lezen … de één vindt dat leuk, de ander helemaal niet. Ik vind het daarom juist leuk dat ik als intern begeleider de ruimte heb om hiermee aan de slag te gaan. De input komt namelijk wél vaak vanuit de teamleden en die pak ik dan samen met hen op. Als ik alleen iets zou bedenken met de directeur – zonder het team erbij te betrekken – dan hebben we er in veel gevallen niet zoveel aan. Dan vindt er ook geen verandering plaats. Het onderdeel draagkracht is namelijk enorm belangrijk om je functie goed te kunnen uitvoeren. Het hoort bij je taak. Zowel intern als extern, naar bijvoorbeeld ouders of andere partijen toe.”

Zonder visie geen doel

De grootste worsteling voor de intern begeleider is misschien wel timemanagement. Er zijn namelijk zoveel taken – of die kunnen ontstaan – dat je erin verzuipt. Natuurlijk kun je werken met urgentielijstjes, maar bespreekbaar maken en bepalen wat écht belangrijk is, is op de lange termijn de enige oplossing. “De to-dolijstjes zijn wel lang, ja”, geeft Peggy toe. “En er zijn dagen waarop je er niets van kunt wegstrepen. Als een leerling een onderzoek nodig heeft waarvoor papieren ingevuld moeten worden, heeft dat prioriteit. En wat ’s morgens helemaal geen prioriteit leek te hebben, kan dat ’s middags ineens wel hebben. Het is de waan van de dag, waar je in moet berusten. Maar soms moet je ook gewoon zeggen dat je er even niet bent, wil je aan je werkzaamheden toekomen.”

Het duizenddingendoekje

De metafoor van spin in het web, die graag wordt gebruikt door intern begeleiders, is dus eigenlijk geen goede definitie. “Op deze manier trek je alles naar je toe”, licht Sandra toe. “Wanneer leraren een probleem hebben, kloppen ze graag bij je aan. Ze droppen het dan vaak bij de intern begeleider en die regelt het dan wel of gaat op zoek naar de oplossing. Maar het ‘duizenddingendoekje’, zoals Luc Greven [auteur van het boek De toekomst van de intern begeleider, 2017, red.] het noemt, wil je helemaal niet zijn. Dan heb je een veelvoud aan niet zo’n belangrijke taken. De kunst is om nee te zeggen of taken terug te geven. Om de draden te verstevigen naar andere takken, zodat jij ervoor kunt zorgen dat andere mensen ook beschikbaar zijn, meedenken of wellicht kunnen ondersteunen. Zodat niet alles alleen maar bij jou als intern begeleider ligt.”

Uitgangspunten van scholen verschillen

Het is als school van belang om een duidelijke visie te hebben die richting geeft in denken en doen. In de waan van de dag wordt dit vaak overgeslagen. Stilstaan bij wat je belangrijk vindt als intern begeleider, als school en als leraar is echter essentieel. Het geeft richting aan wat er gedaan moet worden, hoe je dat doet en met welk resultaat voor ogen. “Je merkt dat de uitgangspunten van scholen enorm verschillen”, vertelt Sandra. “Dat maakt het interessant en zet je aan het denken om zo je eigen visie scherper te krijgen. Je hebt die input nodig. Want ook al ben je het er helemaal niet mee eens; het zet je aan het denken.

Intern begeleider, een mooi vak

Visie, leren en ruimte vormen de gouden driehoek van elke intern begeleider. Antwoorden zoeken valt onder leren. En dat is mooi. Elke intern begeleider is namelijk anders én elke school is dat ook. Het vergt continu zoeken, reflecteren en bijsturen in gesprek met elkaar. Maar dat is dan ook het mooie aan dit vak. Dit is wie je bent en wat je doet.”

Interesse in dit vak? 

Lees meer over de post-hbo-opleiding Intern begeleider van Onderwijs Maak Je Samen