Bezig met laden...
Redacteur Tefke ging naar Oeganda om scholen te bezoeken.
'Wie had gedacht dat nieuwsgierigheid zo moeilijk zou zijn?'
Nieuwsgierig zijn, vragen stellen en aantekeningen maken. Voor journalisten, schrijvers redacteuren én scholieren in Nederland vaak zo logisch als wat, maar voor veel leerlingen in Oeganda blijkbaar knap lastig. Tijdens korte praktische lessen heb ik leerlingen op drie Oegandese scholen gevraagd elkaar kort te interviewen. Ze worstelden zichtbaar met het stellen van vragen en maken van aantekeningen. Wie had gedacht dat nieuwsgierigheid zo moeilijk zou zijn?
Stichting Experi-box
Het was helemaal niet de bedoeling dat ik zou lesgeven op scholen. Ik was meegereisd met oud-docent Edward Wolfs, die als oprichter van stichting Experi-box negen scholen bezocht om daar docenten te trainen in het uitvoeren van kleine science-experimenten. Mijn reisdoel was kijken, schrijven, en foto’s maken. Voor een journalistiek verhaal. Want dat is wat ik doe: verhalen schrijven. Om aan input te komen, interview ik veel mensen. Telefonisch of face-to-face. Aantekeningen maken, uitwerken, voorleggen, redigeren en afronden. Dat is mijn werk in een notendop.
Toen directeur Tonny van de eerste school op de eerste dag hoorde dat ik journalist was, vond hij dat ontzettend interessant. Hij vertelde dat hij een schoolkrant wil starten. Kon ik zijn leerlingen misschien een lesje journalistiek geven? Natuurlijk, reageerde ik meteen enthousiast. Moet lukken. Soort workshopje. Vertellen over je werk, tips geven, vragen beantwoorden. Geen probleem. Toch?
Pleidooi voor nieuwsgierigheid
Midden in de nacht schrik ik wakker. Morgen ga ik een lesje journalistiek op een school in Oeganda. Wacht even. Echt? Het lijkt een rare droom, maar ’s ochtend weet ik het weer. Ik ga het echt doen. Voordat ik ging slapen heb ik voor mezelf op een rijtje gezet wat ik de leerlingen wil vertellen. Beginnen met de 5 w’s en de h: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe. Dan iets over het soort artikelen dat je kunt schrijven en tot slot een pleidooi voor nieuwsgierigheid en creativiteit.
Gewapend met een tas schriftjes, post-its en pennen loop ik die middag over de zandweg naar het half afgebouwde lokaaltje. Literatuurdocent Edrine heeft negentien geselecteerde leerlingen keurig in de meegesjouwde schoolbanken gezet. Negentien jongens en meisjes uit klas 3 en 4 van deze middelbare school, allemaal in schooluniform. Verwachtingsvol kijken ze me aan. Goed, waar ga ik beginnen? Ik pak het eerste blokje post-its. ‘Schrijf hier alsjeblieft je naam op en plak het blaadje op je borst.’
De 5 w’s
De leerlingen doen braaf wat ik ze heb gevraagd. Mooi, nu kan ik zien wie ik voor me heb. Om te beginnen toch nog maar even de kennis van de 5 w’s en de h opfrissen. Ik pak een krijtje en schrijf ze op het bord. De leerlingen beginnen driftig mee te schrijven. Na het bespreken van de soorten artikelen die je kunt schrijven besluit ik dat het tijd is voor actie. Ik leg ze uit dat ze elkaar kort moeten interviewen. Over de 5 w’s en meer. Doorvragen!
Ze kijken me glazig aan. Snappen ze niet wat ik bedoel? Hop, aan de slag! Edrine helpt met het maken van duo’s en langzaam staan enkele leerlingen op. De meest dappere stapt op me af en vraagt wat ze precies moeten doen. Ik leg het nogmaals uit en vele leerlingen komen erbij staan om te horen wat de bedoeling is. Daarna lijken ze aan de slag te gaan. Ik kijk om me heen. Ze zijn allemaal met elkaar in gesprek. Huh? Niemand maakt aantekeningen! O ja, wacht. Ik had schriftjes meegenomen. Allemaal terugkomen, schriftje pakken en door. Het lijkt redelijk goed te lopen. Ze stellen elkaar vragen en schrijven de antwoorden op.
Doorvragen: hoe dan?
Op de scholen waar ik die twee weken kom, hebben meer leerlingen er moeite mee. Ze spreken niet met elkaar, maar schuiven het schrift met vragen heen en weer. Of ze schrijven hun eigen antwoorden op, alsof het een toets is. Het is blijkbaar niet duidelijk dat ze informatie moeten verzamelen over de ander. Over die ander wil je een verhaal schrijven, toch? Ook komen ze soms niet verder dat de 5 w’s, staan dan voor me en zeggen dat ze klaar zijn. Weet je ook wat iemands lievelingskleur is? Of lievelingsvak? Waarom iemand ingenieur wil worden? Doorvragen uit pure nieuwsgierigheid zijn ze niet gewend. Leerkrachten stellen vragen en jij geeft antwoord. Zo werkt het op Oegandese scholen, met vaak vijftig tot honderdvijftig leerlingen in een klas.
Veertig tot vijftig jaar terug in de tijd
Projectonderwijs, ontdekkend en onderzoekend leren, differentiëren: allemaal onderwijsinnovaties die nog niet zijn doorgedrongen tot Oeganda. Met veel dingen ga je hier veertig tot vijftig jaar terug in de tijd, zo ook met onderwijs en lesmethoden. Dat maakt het zo vreemd wat ik doe, die middagen in de klas met mijn leerlingen. Ik inventariseer ideeën voor artikelen en mogelijke krantennamen door iedereen een suggestie op een post-it te laten schrijven en die vervolgens te groeperen op het schoolbord. De leerlingen vinden het prachtig om te zien wat ik met hun suggesties doe. Met álle ideeën, dus ook die van de meer verlegen leerlingen. Ook de docenten kijken vol interesse naar mijn Nederlandse lesmethodiek, die ik overigens ook alleen maar uit de theorie kende.
Droom groots en geef nooit op!
Na mijn eerste les komt leerlinge Naome naar me toe. Ze zegt dat ze mijn les heel inspirerend vond en vraagt hoe ze journalist kan worden, net als ik. Ik voel dat ze tegen me opkijkt. Ben ik een rolmodel voor haar? Wat kan ik zeggen? Onze levens zijn niet met elkaar te vergelijken. Het is niet makkelijk om journalist te worden in Nederland, maar hoe is dat voor een Oegandees meisje als Naome? Hoeveel kans heeft zij vanuit een plattelandsschool in een arme streek van Oeganda? Ik weet niet goed wat ik moet zeggen en kom voor mijn gevoel met lege oneliners. Droom groots, werk hard, geef niet op en je zult bereiken wat je wil. Ik geef haar mijn visitekaartje met mailadres. Als een soort tijdscapsule, want voorlopig heeft zij geen toegang tot internet. ’s Avonds lig ik wakker en denk aan mijn dochter, die in Nederland ook hard moet werken op school, maar dan ook alle kansen krijgt. In ieder geval meer dan Naome, vermoed ik. Voordat ik het doorheb, zijn mijn wangen nat.
National Curriculum Development Centre
Ik ben iedere les geëindigd met mijn theorie BALL. Wat heb je nodig als journalist, redacteur of schrijver? Be curious, Ask questions, Look around, Listen good. Vaardigheden die niet alleen belangrijk zijn voor journalisten, zo blijkt aan het eind van de reis bij het National Curriculum Development Centre (NCDC) in Kampala. Het zijn sociale vaardigheden voor het leven, zegt senior Curriculum Specialist Angela na het aanhoren van mijn ervaringen op de scholen. Ze is nieuwsgierig naar mijn ideeën en wil er meer over weten. Ik beloof haar mijn les uit te werken en die te mailen. Stel je voor dat alle leerlingen in Oeganda dit ooit op school gaan leren. En wat doet dat met ze? Persoonlijk zou ik het fantastisch vinden. Zoals ik tegen Naome zei: droom groots en geef nooit op!
Tefke van Dijk
