Het coronavirus als leervoorbeeld mediawijsheid

‘Het coronavirus is ontstaan doordat inwoners van Wuhan vleermuizensoep hebben gegeten.’ ‘Ga onder een uv-lamp liggen, want de straling doodt het coronavirus.’ Deze twee beweringen dwaalden samen met nog tientallen andere opvattingen op social media rond. Voor kinderen en jongeren is het vaak lastig om de waarheden eruit te halen. Juist door het huidige digitale tijdperk is het noodzakelijk dat zij meer leren over het onderwerp mediawijsheid. De ‘hype’ rondom het coronavirus leent zich hier goed voor.

Het ontstaan van het corona nepnieuws

De wereld is bekend met vele soorten virussen, maar nog niet met het coronavirus. Dit zorgt voor onwetendheid en dus een gebrek aan informatie. Experts zijn bij een uitbraak, van vooral een onbekend virus, voorzichtig met hun uitspraken. Ze wijzen wel op zaken die onwaarschijnlijk zijn, maar sluiten nog geen dingen volledig uit. Dit biedt anderen de ruimte om eigen beweringen te doen.

Inmiddels is het coronavirus een pandemie en dat zorgt voor veel onrust onder de bevolking. Dit gaat vaak gepaard met angst. Stellingen en beweringen kunnen in die periode houvast bieden en de onzekerheid een stukje wegnemen. Ook verbinden we een virus vaak aan ‘vreemde dingen’. Ons brein denkt zolang we ‘aparte’ activiteiten mijden, zullen we veilig zijn voor het virus. De vreemdste uitspraken, geloven wij dus sneller.

Nepnieuws ontmaskeren

Een nieuwsbericht hoeft niet compleet onwaar te zijn. Soms klopt een gedeelte van het bericht wel. Onderstaande stappen kunnen de kinderen en jongeren helpen om door het nepnieuws het ‘echte’ nieuws te zien.

Het artikel en de titel
Begin met het lezen van de titel en vervolgens het artikel. Vaak wordt een titel zo opgesteld dat het de aandacht trekt. Het staat niet gelijk aan een korte samenvatting. Komt de titel overeen met de inhoud van het artikel?

Controleer de afzender en zijn intentie
Verdiep je meer in de afzender van het bericht. Bekijk het adres van de website en zoek eventueel de auteur op. Heeft de auteur al meerdere berichten geschreven? Bekijk de social media kanalen van de auteur om zo een indruk op te doen. Ook uit de intentie kun je veel opmaken. Voor wie heeft de auteur het bericht geschreven. Heeft het een politiek, financieel of ander belang? Is het bedoeld voor satire? De Speld is bijvoorbeeld een platform met Nederlandse satire. Hun nieuws moet je dus met een korreltje zout nemen.

Bronnen achterhalen
Welke bronnen zijn er gebruikt voor het nieuwsbericht? Professionele nieuwsmedia controleren gebruikte bronnen en houden zich aan journalistieke regels. Daarop zijn ze aanspreekbaar, hebben redactiestatuten en velen zijn aangesloten bij de Raad van Journalistiek. Nepberichten maken vaak gebruik van fictieve bronnen. Zo verwijzen ze naar onderzoeken die niet bestaan of naar bronnen die baat bij hun nieuwsbericht hebben. Controleer ook de bron van afbeeldingen door met je muis eroverheen te zweven.

Beweringen of mee te oefenen
Onderstaande corona-beweringen kloppen niet. Mix deze opvattingen met juist nieuws en leg ze voor aan je leerlingen:

1. Houd 10 seconden je adem in om de testen of je corona hebt. Lukt dit? Dan heb je geen corona.
2. Eet knoflook en gorgel met zout water, zo dood je het virus.
3. Drink warm water of neem een heet bad om het virus te weren.
4. Smeer jezelf in met bleekmiddel of alcohol, zo ga je het virus tegen!
5. Zoutwateroplossingen is een medicijn tegen het coronavirus.