Gelijke kansen creëren: leerling en leraar centraal

Voor rector Jeroen Bos is kansengelijkheid een belangrijk thema. Elke dag werken hij en zijn team van het Rijswijks Lyceum/Van Vredenburch College keihard om leerlingen gelijke kansen te bieden. De school is een van de pionierscholen binnen de Gelijke Kansen Alliantie (GKA) en Jeroen Bos is penvoerder van de landelijke GKA-agenda Professionalisering.

Het Rijswijks Lyceum/Van Vredenburch College is een brede scholengemeenschap voor vmbo, havo, atheneum en gymnasium. Hoewel de school in Rijswijk ligt, komen bijna alle leerlingen uit Den Haag. De meeste leerlingen wonen in aandachtswijken en hebben te maken met sociaal-economische uitdagingen, waardoor hun werkelijke capaciteiten en talenten vaak niet aan de oppervlakte komen. Samen met het bestuur van VO Haaglanden bouwt de school daarom aan een baanbrekend onderwijsconcept. Kern ervan is verdere professionalisering van alle medewerkers, een fikse verruiming van het aantal lesuren en naschoolse activiteiten, met intensieve persoonlijke aandacht en alle ruimte voor leraren om dit alles te realiseren door vermindering van de lestaak.

Integrale aanpak

Arno Peters is voorzitter van het college van bestuur van VO Haaglanden. Naast het Rijswijks Lyceum/Van Vredenburch College vallen daar nog negen andere scholen uit de regio Den Haag onder. Een deel van de scholen heeft te maken met dezelfde problematiek als de school waar Jeroen rector is. Van de 1.400 leerlingen op het Rijswijks Lyceum/Van Vredenburch College groeit ongeveer een derde op bijstandsniveau op. ‘Veel van onze leerlingen hebben met behoorlijk wat belemmeringen te kampen, voordat ze uberhaupt aan leren toekomen’, aldus Jeroen. ‘Denk aan taalachterstand, financiële problemen in het gezin, woonomstandigheden die verre van optimaal zijn. Het team van het Rijswijks Lyceum/Van Vredenburch College is twee jaar geleden na gaan denken of ze het veelkoppig monster van kansenongelijkheid misschien op een andere wijze te lijf konden gaan. ‘We hebben gekozen voor een benadering die behoorlijk afwijkt van het beleid uit het verleden’, legt Jeroen uit. ‘We deden al veel, maar alles min of meer geïsoleerd. Zo hadden we projecten op het gebied van taalonderwijs en het vergroten van woordenschat. Ook werkten we met coachingtrajecten voor leerlingen rondom hun leerloopbaan. Bovendien hebben we GKA-middelen als cofinanciering kunnen inzetten om te werken aan professionalisering van onze docententeams.
Meestal was er wel een mooi resultaat, maar ontbrak budget om de nieuwe werkwijze breed uit te rollen. Wat we nu gaan doen is een gestructureerde, integrale aanpak die ertoe moet leiden dat we op heel veel terreinen tegelijk acteren. Doel is om daadwerkelijk een doorbraak te forceren in dit vraagstuk. Hiertoe bieden we een verrijkt onderwijsaanbod en een intensievere zorgstructuur aan. Inspiratie hebben we vooral uit de school zelf gehaald. Ons team heeft immers veel expertise en ervaring met deze doelgroep. Ook de leerlingen hebben ons, via leerlingarena’s, de medezeggenschapsraad en klankbordgroepen, verteld waar ze werkelijk behoefte aan hebben. Zo gaven ze aan meer aanbod op het gebied van sport en politieke en culturele vorming te willen, juist omdat ze daar van huis uit doorgaans veel minder mee in aanraking komen. Omdat het deels om een naschools aanbod gaat, vloeit daar automatisch ook de vraag uit voort of we op school maaltijden aan kunnen bieden. Daar gaan we serieus naar kijken.’

Ruimte voor leraren

Wil de school écht stappen zetten in het creëren van kansengelijkheid, dan moet er meer ruimte komen voor de leraren, is de overtuiging van Jeroen en Arno. ‘Onze leerlingen verdienen veel aandacht en intensieve begeleiding’, stelt Jeroen. ‘Bovendien moeten de leraren ook de ruimte krijgen om hun programma specifiek aan te passen aan de behoeftes van onze leerlingen, zodat we ze daadwerkelijk verder helpen. Parallel daaraan moeten onze leraren zich, met het oog op deze problematiek, ook structureel verder kunnen professionaliseren.’
Elke leraar heeft hiervoor binnen de docenttaak op jaarbasis 650 klokuren beschikbaar voor onderwijsontwikkeling, teamprofessionalisering en begeleiding van leerlingen. Het professionaliseringstraject houdt ook in dat het team van en met elkaar wil leren. Jeroen: ‘De komende twee jaar zetten we hier middelen van het NP Onderwijs voor in, maar daarna wordt het een structurele investering. Omdat het bestuur van VO Haaglanden zich langdurig aan onze plannen verbonden heeft, kunnen we dit gaan doen.’
‘Voor deze school gaat het om een bedrag van 1,5 miljoen euro op jaarbasis’, licht Arno toe. ‘Een substantieel bedrag dat nodig is om de formatie aan te vullen. Als blijkt dat deze aanpak succesvol is, willen we het concept uitrollen naar andere scholen met dezelfde problematiek. In het verlengde hiervan gaat VO-Haaglanden het penvoerderschap van de landelijke thema agenda rondom professionalisering binnen de GKA oppakken.

Schijf van vijf

Bij de integrale aanpak hebben Jeroen en Arno zich gebaseerd op de Schijf van vijf voor gelijke kansen, onder meer ontwikkeld door hoogleraar Inge de Wolf. ‘Kern hiervan is dat de leraar het allerbelangrijkste is bij het bieden van gelijke kansen aan leerlingen’, aldus Arno. ‘Als je structureel wilt werken aan het creëren van gelijke kansen, zul je ervoor moeten zorgen dat leraren daar ook tijd voor krijgen.’
Wetenschappers gaan de leerlingen en leraren volgen om zo de effecten van de vernieuwingen in kaart te brengen en te adviseren waar mogelijk nog verbeteringen aangebracht moeten worden. ‘Vervolgens willen we de kennis en ervaring die wij opdoen delen met andere scholen’, licht Jeroen toe. ‘Onze school worstelt met dit vraagstuk, maar hierin staan we natuurlijk niet alleen.’

De Gelijke Kansen Alliantie

Onderwijs is de sleutel tot een kansrijke toekomst. Daarom heeft iedere leerling of student recht op gelijke kansen. De Gelijke Kansen Alliantie (GKA) werkt samen met scholen, gemeenten en maatschappelijke partners aan het verbeteren van kansengelijkheid in het onderwijs met aandacht voor thuis, school en de leefomgeving.
www.gelijke-kansen.nl

Dit artikel is verschenen in PrimaOnderwijs nr. 2 'Het onderwijs van de toekomst'.