De onderwijs escalatieladder: conflicten oplossen in de klas

Friedrich Glasl

De Oostenrijkse politicoloog en antroposoof Friedrich Glasl (Wenen, 1941) heeft meer dan 150 publicaties over organisatieontwikkeling en conflictbeheersing ontwikkeld. Friedrich Glasl was hoogleraar en doceerde organisatie-ontwikkeling en conflictmanagement aan universiteiten in verschillende landen. Sinds 1967 werkt hij als adviseur en mediator in organisaties en in vredesprocessen. Friedrich Glasl is mede bekend om de door hem ontworpen 'escalatieladder'.

Wat is de escalatieladder?

Een conflict is een verschijnsel waarbij meerdere personen of partijen een doelstelling nastreven of een waarde aanhangen die onverenigbaar blijken te zijn en daardoor in botsing komen. De dynamiek in het conflict heeft een ontwikkeling. In de escalatieladder wordt de ontwikkeling van conflicten verbeeld met 9 treden, in 3 hoofdfases.

In elke fase van de escalatieladder wordt een andere houding aangenomen door de partijen die in conflict zijn. Afhankelijk van deze fase wordt naar een passende oplossing gezocht.

Relationele fase – win/win

De relationele fase beslaat de bovenste drie treden van de escalatieladder. In deze fase speelt het belang van het herstel en behoud van de relatie nog een grote rol. De betrokkenen proberen nog rekening te houden met personen en gevoelens en willen er samen uitkomen. In de relationele fase zoeken de betrokkenen naar een oplossing waar iedereen blij mee is. Het herstellen van en goede relatie staat voorop.

Emotionele fase – win/verlies

De emotionele fase beslaat de middelste drie treden van de escalatieladder. In deze fase wint emotie het van redelijkheid. Het conflict gaat nu om winnen en verliezen. Winnen gaat in deze fase ten koste van de andere betrokkenen. In de emotionele fase neemt de emotie de overhand. Er wordt uit eigen belang gedacht en er is geen begrip meer voor de ander.

Vechtfase verlies/verlies

De vechtfase beslaat de onderste drie treden van de escalatieladder. In deze fase zijn de partijen niet meer bereid om met elkaar in gesprek te gaan. De ander moet verliezen, ook als dit niet in eigen belang is. Strijd staat voorop en er is woede naar de ander. In de vechtfase kunnen de partijen niet meer met elkaar in een ruimte gaan omdat het conflict is geëscaleerd. Woede wordt nu op de persoon gericht en de situatie is minder belangrijk.

De escalatieladder in het onderwijs

De escalatieladder wordt gebruikt om een conflict te de-escaleren. Naast conflicten tussen organisaties of collega’s kan een escalatieladder ook in het onderwijs gebruikt worden. 

Orde houden in de klas doet een docent het liefst zo vroeg mogelijk. Hoe langer de docent wacht met corrigeren, hoe moeilijker het wordt om de afstand tussen de klas en de docent te overbruggen.        

Een conflict in de klas wil je dus het liefst in de relationele fase de-escaleren. Tot de vechtfase wil je het uiteraard niet laten komen. Dit kan voorkomen worden door zelf een escalatieladder te maken die past bij jouw persoonlijkheid. In deze escalatieladder kun je beschrijven hoe je stap voor stap met een conflict in de klas omgaat en welke consequenties bij welk gedrag passen.

Een leerling die door de klas heen praat krijgt een waarschuwing. Schreeuwt een leerling in het lokaal, dan moet diegene de klas verlaten. Andere voorbeelden van consequenties die in een conflictsituatie gebruikt kunnen worden zijn oogcontact maken, met humor benaderen of bij naam noemen. Eén van de laatste middelen om een conflict te beëindigen is om een leerling na ongewenst gedrag de les uit te sturen. Komt een conflict in de emotionele fase terecht dan kan een gesprek met de mentor van de leerling of een mediator een einde maken aan een conflict.

Voorbeeld escalatieladder onderwijs

In dit template kun je een escalatieladder maken die aansluit bij je eigen persoonlijkheid. Bepaal per fase een oplossingsstrategie en schrijf deze op in de ladder. In de relationele fase kun je oplossingen als oogcontact en aanspreken opschrijven. De ladder eindigt vaak met het uit de klas sturen van een leerling bij trap 9 van de vechtfase. Alles hiertussen kun je afstemmen op jouw persoonlijke voorkeur. Tijdens een conflict in de klas bepaal je waar op de escalatieladder het conflict zich voordoet, op basis daarvan kies je de juiste oplossingsstrategie.

De template is uit te printen op A3 papier.

Laat ons via deze poll weten wat jij vindt van de escalatieladder in het onderwijs (stemmen is anoniem).