Blog Onderwijs in Oeganda: van verlegen meisje naar sterke vrouw

Redacteur Tefke ging naar Oeganda om scholen te bezoeken. Ze deelt haar ervaringen in blogs op deze site. Deze week deel 3! Klik op de foto's bovenaan voor grotere afbeeldingen in het album.

'Ze zit vooraan, voorovergebogen, glimlachend, klaar om overeind te komen en te reageren op wat ze hoort'

Halverwege mijn rondreis langs scholen kom ik dankzij de samenwerking van Brick by Brick en Experi-box op meerdere scholen in Kalisizo en omgeving. Daar zie ik voor het eerst de ongelijkheid tussen meisjes en jongens. Beide organisaties hebben de handen ineengeslagen om ervoor te zorgen dat leerlingen meer praktische kennis opdoen in de klas. Alle leerlingen, dus ook meisjes.

Stella Nalubowa is Schools Program Officer bij Brick by Brick en weet dat de praktijk weerbarstig is. ‘Jongens krijgen vaak voorrang thuis. Hebben ouders voldoende schoolgeld voor één kind, dan gaat de zoon naar school. Niet de dochter.’ Het is haar persoonlijke missie om daar verandering in te brengen, samen met haar collega Geraldine Kauma. Een week lang trekken we samen op tijdens de training van docenten en scholenbezoeken. Ik bewonder de twee vrouwen en kan erg waarderen wat ze doen.

‘Als meisje moet je extra goed presteren om te bereiken wat je wil’

Meteen bij het eerste scholenbezoek komen ze in actie. Na de les met praktische experimenten vragen ze alle meisjes naar buiten te komen, terwijl de jongens in de klas blijven. Bij een muur vragen ze de leerlingen wat ze later willen worden. ‘Voor veel meisjes geldt thuis dat ze vooral goed zijn voor de keuken en kinderen’, vertelt Stella. ‘Als meisje moet je extra goed presteren om te bereiken wat je wil.’ Eerder spraken ze geregeld op middelbare scholen met meisjes over gezondheid en seksualiteit, zelfvertrouwen en eigen kracht. ‘Helaas is de geldstroom daarvoor gestopt’, zegt Stella. ‘We proberen zo nu en dan toch nog wat te doen op de scholen.’

'Ik wilde altijd de beste van de klas zijn en dat is gelukt!'

Tijdens korte gesprekken vertellen Stella en Geraldine hun levensverhaal en delen hun ervaringen. ‘Toen ik een klein meisje was, waren er geen ouders voor mij’, vertelt Stella. ‘Ik heb altijd hard moeten werken en we hadden geen geld. Het was niet makkelijk, maar het heeft me wel sterk gemaakt. Ik wilde altijd de beste van de klas zijn en dat is gelukt. Het is belangrijk om te weten dat een jongen geen probleem hoeft op te lossen, dat kun je als meisje heel goed zelf. Dat vertellen we de meisjes. We adviseren ze ook met hun ouders te praten en geen cadeautjes aan te nemen van jongens. We willen niet dat ze zwanger van school gaan.’

Experiment geslaagd!

In klas 4 van de vijfde school ontmoeten we de leergierige Noeline. Dat deze leerlinge hongerig is naar kennis, zie je aan alles. Ze zit vooraan op de hoek van de schoolbank, voorovergebogen of met haar armen over elkaar naar achteren geleund. Glimlachend, klaar om overeind te komen en te reageren op wat ze hoort. Het toont een betrokkenheid die je niet vaak ziet. Deze leerlinge is blij met alle informatie die ze kan krijgen en zuigt die op als een spons.

Een voor een staan drie jongens op om te komen kijken

Noeline is dan ook de eerste leerling die opstaat om voor de groep een experiment uit te voeren over chromatografie. Heel rustig pakt ze een kleine maatbeker met een laagje water, een stuk filterpapier en groene stift. Terwijl ze werkt, vertelt ze haar klasgenoten stap voor stap wat ze doet. Ze zet een grote groene stip op het papiertje en zet het in het water. Ze vraagt medeleerlingen naar voren te komen en te zeggen welke kleuren ze zien. Een voor een staan drie jongens op om te komen kijken. Ze zien groen, blauw en geel op het papier. Experiment geslaagd. Tevreden gaat Noeline weer zitten, met wederom een grote glimlach op haar gezicht. Deze meid komt er wel.

Veilige leeromgeving

Zoals Noeline het doet, zien ze het graag bij Brick by Brick. De organisatie zet zich in voor beter onderwijs, betere zorg en meer economische kansen. Ze zijn in 2003 gestart met projecten in het onderwijs, vooral in de strijd tegen hiv en aids. Om ervoor te zorgen dat leerlingen naar school (blijven) gaan, zorgt Brick by Brick voor een betere infrastructuur en een veilige leeromgeving. Ze bouwen en renoveren klaslokalen, installeren watertanks, keuken en latrines. Vanuit het principe van co-investeringen: voor 90 procent komt de financiering van Brick by Brick en de school betaalt zelf 10 procent. ‘We noemen dat een community contribution’, licht Stella toe. ‘Hierdoor voelen de scholen eigenaarschap en zorgen ze er goed voor. Ze voelen de waarde.’

'Leerlingen die eerst zakten zijn dit jaar geslaagd'

Brick by Brick werkt onder meer samen met Edward Wolfs van de Nederlandse stichting Experi-box. Twee keer per jaar traint hij op verschillende plaatsen docenten in het uitvoeren van kleine science-experimenten. Vanuit de overtuiging dat onderwijs leuker en beter is als je doet en ervaart. De voorlopige resultaten zijn positief. Uit het jaarlijkse rapport van Brick by Brick blijkt dat het onderwijs verbetert en dat scholen beter presteren. ‘Na slechts één training zagen we dat docenten anders gingen werken op de scholen’, vertelt Stella. ‘Praktischer. Hierdoor vergeten de leerlingen niet wat ze leren. Leerlingen die eerst zakten zijn dit jaar geslaagd.’

Vrouwen en science

Aan het begin van het laatste scholenbezoek zegt Stella teleurgesteld te zijn dat ze worden ontvangen door een groep van zes mannen. Waar zijn de vrouwen? Om te laten zien dat vrouwen net zo goed zijn in science, besluiten Stella en Edward dat zíj enkele experimenten gaat uitvoeren met de docenten. Na Edward drie dagen aan het werk te hebben gezien, weet Stella precies wat de bedoeling is en wat er gebeurt. Als een trotse Oegandese dame staat ze voor de groep en verrast de docenten met simpele, effectieve proefjes.

Een geslaagd rolmodel is een belangrijke steun in de rug

Even later mag ze ook in de klas aan de slag met een groepsexperiment. Zo kunnen ook de leerlingen zien dat scholing en science niet alleen zijn weggelegd voor jongens. Voor de verlegen meisjes in de klas kan het zien van een geslaagd rolmodel een belangrijke steun in de rug zijn. Stella kijkt tevreden terug op haar spontane optreden. ‘Het ging me goed af en ik vond het leuk om te doen. Kun je zien waar vrouwen toe in staat zijn. Natuurlijk kunnen vrouwen dit!’ Voor mij is dat geen verrassende conclusie. Heel vaak heb ik teksten geschreven om meisjes en vrouwen te interesseren voor techniek en bètavakken. Goede rolmodellen zijn er genoeg en ook in Nederland is dat heel belangrijk. Gelukkig is het hier niet de vraag óf meisjes naar school gaan, maar vooral naar wélke school ze gaan. En toch ook is het ook in Nederland afwachten of ze later dezelfde kansen krijgen als jongens en mannen. Maar dat is weer een heel ander verhaal.

Tefke van Dijk