Begrijpend lezen moet op de schop!

De lessen begrijpend lezen moeten in Nederland dringend op de schop, vinden critici. De huidige aanpak op de basisschool is ‘funest’ voor het leesplezier van Nederlandse kinderen, stelt Stichting Lezen zelfs op haar website. Steeds meer leerkrachten kiezen voor een alternatief: close reading. Een nieuwe methode om kinderen dieper in de tekst te laten graven. ‘Ik zie de resultaten verbeteren en ze hebben er veel meer plezier in.’

‘In 2018 kwam het boek over close reading uit in Nederland en het sloeg meteen aan. Veel leerkrachten waren er blij mee’, vertelt Esther van der Knaap van Onderwijswereld-PO. Zij geeft leerkrachten een 8-weekse training om close reading toe te passen in de klas. ‘Eerst waren het individuele leerkrachten die naar de training kwamen, nu zie ik steeds meer hele schoolteams die begeleid willen worden bij de implementatie.’ Meer dan 2000 leerkrachten volgden bij haar al een scholing.

Lekker pittig

Bij close reading gaan de leerlingen in drie sessies steeds dieper in op één tekst. ‘Je selecteert een tekst die lekker pittig is, waar je echt mee aan de slag kunt’, legt Esther uit. In sessie 1 worden er algemene begripsvragen gesteld: Waarom is er voor deze titel gekozen? Wat is de belangrijkste boodschap van het verhaal? Met verschillende interactieve werkvormen gaan de kinderen in overleg over de tekst. In sessie 2 gaan ze dieper in op de tekst (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe), moeilijke woorden en de tekststructuur. In de derde sessie gaan de leerlingen in gesprek over de bedoeling van de schrijver, meningen, argumenten en verbanden in de tekst.

Discussie over de tekst

‘Veel kinderen scoorden voorheen niet zo goed op begrijpend lezen. Ik gebruik nu twee jaar close reading en zie echt betere resultaten’, vertelt Janneke van Doorn, leerkracht groep 7/8 bij Kindcentrum De Ontdekking in Den Bosch. ‘Het is ook leuk om ze te zien discussiëren over de tekst. Als ik soms doorvraag over hoe ze bij een antwoord komen, dan merk je dat twee antwoorden ook goed kunnen zijn, want ze zijn allebei terug te vinden in de tekst. Kinderen krijgen ergens een eigen kijk op, je ziet dat ze andere manieren van nadenken hebben.’

Bij close reading vind je de betekenis van een moeilijk woord altijd terug in de tekst. Een duidelijk verschil met de reguliere methoden van begrijpend lezen, vindt Janneke. ‘In de Cito-toets vragen ze soms de betekenis van een woord, terwijl dat niet te herleiden is uit de tekst. Daar ben ik het niet mee eens. Je toetst dan niet of het kind de tekst begrijpt, maar of ‘ie een woord al kent. Als je veel leerlingen hebt met ouders die lager onderwijs hebben gevolgd, merk je dat de woordenschat kleiner is.’

Close reading geen apart vak

Janneke gebruikt close reading ook in andere lessen. ‘Als we werken met het thema Onder Water, vraag ik de kinderen waar het verhaal over moet gaan. Als ze ‘walvis’ zeggen, dan zoek ik een geschikte tekst in de bibliotheek over walvissen. Zo hebben ze hun eigen inbreng in de les.’ Vervolgens maakt Janneke een tekstanalyse. ‘Dat kost wel tijd, maar ik vind het leuk om te doen.’

Leerkrachten kunnen zelf boeken zoeken, maar ook gebruik maken van de leeslijst die Onderwijswereld-PO samenstelt en regelmatig aanvult. Naast teksten uit jeugdboeken worden ook poëzieteksten, kranten­artikelen of teksten van Wikipedia gebruikt. Esther: ‘In Nederland is begrijpend lezen een apart vak, terwijl je het ook kunt integreren in je hele onderwijs. Dat gebeurt ook in andere landen. Teksten over wereldoriëntatie zijn prima te gebruiken voor close reading.’

Leesplezier ‘een ding’

Esther hoort van veel scholen terug dat leerlingen betere scores halen als ze aan de slag gaan met close reading. Wat ook genoemd wordt: ze zien dat het leesplezier bij leerlingen terugkomt. ‘Dat is wel een ding in Nederland’, zegt Esther. In internationaal onderzoek bungelen Nederlandse leerlingen zelfs helemaal onderaan de lijst als het gaat om lees­plezier. ‘Als je dan de eerste les close reading geeft, gebeurt er wat met die kinderen. Je ziet: op deze manier vinden ze het wel leuk. Je ziet plezier. Dan gebeurt er iets in je hart natuurlijk. Dat is het mooiste wat je kan bereiken met je leerlingen: dat ze plezier hebben en er wat van leren ook.’

Als je aan de gang wilt met close reading, moet je daar wel tijd voor vrijmaken, geeft Esther mee. Om je de methode eigen te maken, lessen voor te bereiden, teksten leren te analyseren. Janneke beaamt dat: ‘Ik vind het leuk om eigen lesmateriaal te ontwikkelen, maar niet elke collega heeft daar tijd voor. De tekstanalyses die ik maak voor groep 7/8 kunnen mijn collega’s ook gebruiken. Wat ik heb geleerd in de training draag ik weer op hen over.’

Dit artikel is eerder verschenen in PrimaOnderwijs nr. 1 'Trek alles uit de boekenkast'.