Nationale Denktank: zo verbeteren we ons onderwijs

Leraren uitwisselen om kennisuitwisseling tussen scholen te bevorderen. Kersverse leraren het eerste jaar samen met een ervaren collega voor de klas zetten, om uitstroom te voorkomen. Het zijn slechts twee ideeën van de Nationale Denktank, waarbij twintig jonge denkers zich over problemen in het onderwijs bogen.

Ze hebben geen van allen ervaring in het onderwijs. Maar dat is nou net de kracht van de Nationale Denktank denkt Jasper Veen, net afgestudeerd ruimtevaarttechnicus aan de TU Delft. Ieder jaar buigt de Nationale Denktank, waar twintig jongeren met minder dan een jaar werkervaring in zitten, zich vrijwillig over een maatschappelijk probleem. Dit jaar was het thema educatie.

Frisse blik

‘Wij hebben een frisse blik en kijken er anders tegenaan dan mensen in het onderwijs. Half augustus zijn we begonnen. Binnen twee weken zijn we tijdens een summer school up to speed gebracht door allerlei experts, van leraren tot de onderwijswethouder van Amsterdam. Daarna zijn we in groepjes verdeeld en hebben we ons vijf weken lang over vier thema’s gebogen. We wilden niet achter de laptop blijven zitten, dus hebben we veel veldwerk gedaan. Met mensen praten, wat valt ons op?’, legt Jasper uit. Zijn thema: hoe ‘schoolbesturen de professionele cultuur binnen de school kunnen bevorderen zodat leraren en leerlingen zich maximaal kunnen ontplooien’. ‘Hier kwam uit dat er niet alleen een lerarentekort is maar ook een schoolleiderstekort. En dat is essentieel voor de kwaliteit van het onderwijs.’

Gebrekkig loopbaanperspectief

Leraren hebben een gebrekkig loopbaanperspectief, concludeerde de Nationale Denktank. Veel nieuwe leraren haken al na een paar jaar af, laat staan dat ze zo lang blijven dat ze het tot schoolleider schoppen. ‘In Nederland krijg je in je eerste jaar een aantal verantwoordelijkheden en veertig jaar later zijn er nauwelijks meer bijgekomen. Er is ook geen stimulans om je continu te blijven ontwikkelen. In het buitenland is dat anders. Zo kunnen leraren in Singapore tijdens hun loopbaan kiezen uit een managementtrack, een vakinhoudelijke track en een pedagogische track en zo stappen maken.’ Dat exact kopiëren gaat niet werken in Nederland, vermoedt Jasper. Nederlandse leraren willen meer autonomie in hun loopbaan. ‘Maar qua loopbaanontwikkeling valt er wel degelijk iets te halen. We willen een lerarenforum opzetten, waarbij docenten zelf kunnen nadenken over wat het betekent om een goede leraar te zijn. In Australië is dit ook gedaan en er kwamen veel goede ideeën uit. Wat moet een leraar die van de Pabo afkomt op dat moment kunnen? Wat moet hij tien jaar later kunnen et cetera?’

Lerarentekort oplossen

Ook werd gekeken hoe het lerarentekort opgelost kan worden. De Pabo sluit niet aan bij de wensen van met name de mannelijke studenten, merkten Jasper en zijn denktankers bij het veldonderzoek. ‘Er is op de Pabo nog veel knutselwerk en een verplichte stage bij de kleuters. Daardoor melden minder mannen zich aan en zie je meer uitval. Ook worden leraren na het afstuderen in de eerste drie jaar van hun carrière niet goed ondersteund. De begeleiding is gebrekkig. De oplossing ligt in ander onderwijs op de Pabo en co-teaching, waarbij je starters en zij-instromers het eerste jaar samen met een ervaren docent les laat geven. Twee mensen voor de klas dus.’

Kansenongelijkheid

Dan een ander pijnpunt, waar een groepje van de Nationale Denktank naar keek. Kansenongelijkheid. De ene school presteert beter dan de andere, terwijl alle docenten dezelfde opleiding hebben. Jasper: ‘Het heeft niet zozeer met geld of locatie te maken. Ook bij een identieke financiering doen sommige scholen het beter. Soms staat zo’n school honderd meter verderop. Ze willen die informatie uit concurrentieoverwegingen niet altijd delen. Maar iedereen heeft baat bij beter onderwijs. We pleiten voor een uitwisseling van leraren tussen scholen om kennisdeling te bevorderen. We zetten nu een pilot op.’ Een ander optie: het toevoegen van een bijlesoptie aan de bestaande passen voor minima, zodat bijles ook voor hun kinderen mogelijk wordt. In de bijlessector gaat jaarlijks 200 miljoen euro om. ‘Nu is het vooral voor rijkere ouders mogelijk hun kind te laten bijscholen. Hoewel we eigenlijk geen voorstander zijn van de bijleseconomie, is zo’n bijlespas voor armere ouders wel de snelste optie om het niveau gelijk te trekken’, aldus Lieke Molenaar die met haar groepsgenoten naar kansenongelijkheid keek. Haar groepsgenoot Sohaila Mahmoud valt haar bij. ‘Juist in de armere wijken waar kinderen het onderwijs het hardste nodig hebben, is vaak een lerarentekort. Er zijn nu ook wel subsidiepotjes voor bijles, maar de ouders weten vaak de weg daarnaartoe niet te vinden. Het gebruiken van de reeds bestaande pas is veel makkelijker. En de onderwijsinspectie moet haar eisen bijstellen. Nu stelt ze lagere eisen rondom rekenen en taal aan scholen met een complexe leerlingenpopulatie. Maar onbedoeld werkt dat kansenongelijkheid in de hand. Door lagere eisen dalen de ambities van de scholen.’

Scholen of politici zijn niet verplicht de adviezen van de denktank over te nemen. Jasper: ‘Maar we willen wel doorgaan. Het is vaak een zaak van de lange adem. In 2015 boog de denktank zich ook over educatie en kwam ze met het advies voor een brede brugklasbonus. Na veel lobbyen en spreken op seminars heeft Amsterdam dat plan vier jaar later omarmd en is er geld voor uitgetrokken.’