De terugkeer van de schoolplaten

In sommige schoollokalen hangen nog schoolplaten van Isings of Koekoek. Hele generaties onderwijzers hebben hun leerlingen de verhalen erbij verteld. Tegenwoordig lijkt het of alles snel en flitsend moet en er geen tijd meer is voor een 'praatje bij een plaatje'. Toch heeft Schooltv het aangedurfd om bijna dertig interactieve schoolplaten online te zetten.

Oude schoolplaten

Wat is internet toch een prachtige uitvinding: in een paar seconden krijg je de fraaiste en zeldzaamste schoolplaten in goede kwaliteit op je scherm. Wat te denken van de schoolplaat van de Hollandsche Infanterie bij de bruggen over de Berezina, de historische platen van Isings, de klassieke vertelplaten van Jetses of de biologieplaten van Koekoek? Als je op Marktplaats als zoekopdracht 'schoolplaat' intypt, krijg je meer dan 4000 zoekresultaten en voor de meeste platen mag je minimaal dertig euro neerleggen. Op de site Boekwinkeltjes kun je begeleidende boekjes vinden voor de 'Schoolplaten voor de vaderlandse geschiedenis'. Op Educatheek.nl is een serie boeken te vinden waarin deze schoolplaten verzameld zijn. Het ultieme boek hiervoor is natuurlijk 'Het vooroudergevoel' van de heren Blokker. Het Historisch Nieuwsblad geeft er een mooie recensie van.

Vaderlandse invalshoek

In het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht is in 2016 een tentoonstelling geweest over schoolplaten. De informatie daarover is op de site niet meer online, maar een begeleidende uitspraak nog wel: 'Door de platen uit verschillende landen met elkaar te vergelijken, blijkt dat ze óók iets zeggen over de manier waarop men aan het eind van de 19e en in de eerste helft van de vorige eeuw tegen de geschiedenis aankeek. Want die bloeddorstige Noorman die in 834 voor de poorten van Dorestad stond, werd in Scandinavië juist als patriottistische held en bevrijder gezien!' Hoewel Isings zo accuraat mogelijk werkte, was er volgens het 'Vooroudergevoel' wel sprake van een 'vaderlandse invalshoek'. Volgens deze site werd 'na vele jaren intensief gebruik van schoolplaten als leermiddel in de tweede helft van de 20e eeuw de schoolplaat vervangen door modernere leermiddelen zoals filmstroken, dia’s en school-tv.' Vandaar dat er de laatste jaren zoveel oude schoolplaten te koop worden aangeboden: ze zijn over en het nostalgische vooroudergevoel maakt ze weer populair.

Napoleon

Met de komst van digiborden en grote tv-schermen in de Nederlandse klaslokalen zijn de papieren of linnen schoolplaten dus echt overbodig geworden. Via Google Afbeeldingen kun je bijna elke afbeelding die je zoekt wel vinden, maar door slim gebruik te maken van andere websites is er vaak nog meer en van betere kwaliteit te vinden. Op de website Geheugen van Nederland kun je door de zoekopdracht 'Napoleon' een prachtig schilderij vinden voorzien van extra info.  En als je daar 'viking' intypt kun je een gouden gevlochten Vikingarmband vinden: dat geeft toch een ander beeld van de 'bloeddorstige rovers' die Dorestad vernielden.

Via een (school)account kun je gebruikmaken van Teleblik. Een zoekopdracht 'Napoleon' geeft daar 82 resultaten! Daar kan geen schoolplaat tegenop, toch?

Blokdieren

Naast Teleblik is Schooltv nog bekender en makkelijker in gebruik. Daar zijn duizenden filmpjes te bekijken. Op de homepage is ook het onderdeel Interactieve schoolplaten aangemaakt. Schooltv verwoordt het zo: 'De schoolplaten zijn terug, maar nu interactief voor op het digibord!' De schoolplaat Blokdieren is voor kinderen tussen 0 en 6 jaar. Op een tekening zijn 18 cirkels, zeg maar hotspots, aangebracht. Als je daarop klikt, zoom je in en kun je een kort filmpje starten. In het filmpje worden van losse blokken dieren gemaakt, bijvoorbeeld een hert. Met eenvoudige geluiden wordt het opbouwen van zo'n dier extra spannend gemaakt.

Leven in de sloot

Leven in de sloot is gemaakt voor kinderen tussen de 7 en 12 jaar. Bij het opstarten krijg je twee opties: je kunt de videotour starten (je laat je dan rondleiden) of je kiest voor vrij verkennen. We kiezen de laatste optie. Cirkels geven weer de hotspots aan en door in te zoomen kun je zien wat er in een cirkel te zien is en door erop te klikken start er een filmpje. Zo'n Vimeo-filmpje kun je in de interactieve schoolplaatomgeving bekijken, maar je kunt het ook fullscreen maken. Bij elk filmpje is een korte tekst van zo'n twintig woorden gevoegd. Bovenin het scherm zijn knoppen om deze schoolplaat op sociale media te delen, om het hele scherm op full screen te zetten en ook kun je het geluid uit- en aanzetten.

Tijdlijn Tweede Wereldoorlog

De Tijdlijn Tweede Wereldoorlog is voor leerlingen tussen de 9 en 15 jaar. Het is een interactieve videotour. Deze zoom-in-plaat start met een korte tekst met een stemmig muziekje op de achtergrond. Op een blauwige achtergrond met onder andere bommenwerpers en handgeschreven jaartallen slingert zich een tijdlijn van 1938 tot 1949 van links naar rechts. Op het moment dat je inzoomt op de brandende synagoge van 1938 (Kristallnacht), hoor je de bulderende vlammen door de muziek heen. We klikken op de hotspot en kunnen het filmpje van bijna vier minuten bekijken. Onder het filmpje zijn vier regels tekst aangebracht die een korte beschrijving geven van de inhoud. Op de iPad is deze tijdlijn via een browser als Safari prima te gebruiken. Via de speciale Schooltv-app is de tijdlijn echter niet te vinden. Via hotspots als Bommen op Rotterdam, Vernietigingskampen, Hongertochten, Thuiskomst en Wederopbouw kun je de tijdlijn door deze oorlog volgen. Elk onderdeel bevat een foto, afbeelding of een kaart voorzien van een hotspot. Helaas is er geen bijbehorende opdrachtkaart, quiz of iets dergelijks beschikbaar. Als docent kun je dus zelf bepalen hoe je deze schoolplaat gaat gebruiken. De plaat die het meest bekeken is Het zonnestelsel maar ook de platen over Milieu en klimaat en De Watersnoodramp zijn al duizenden keren bekeken.

Zelf aan de slag met Schoolplaten

In PowerPoint kun je als docent of leerling ook zelf een hotspotplaat of interactieve schoolplaat maken. Op een ondergrondfoto kun je via Invoegen, Vormen, Actieknoppen diverse interactieve mogelijkheden invoegen. Bijvoorbeeld een link naar een filmpje over de Holland Amerika Lijn of over Hotel New York door het invoegen van de insluitcode van een YouTubefilmpje. In YouTube kopieer je de insluitcode via Insluiten onder het filmpje, in PowerPoint kies je bij Invoegen voor Video, Online video en je plakt de insluitcode. Als je vervolgens de presentatie in de weergavemodus zet, kun je het filmpje meteen bekijken bij aanklikken zonder dat er een nieuw venster wordt geopend. Met de verschillende actieknoppen via Invoegen, Vormen, kun je ook knoppen aanbrengen die je laten doorklikken naar een andere dia of terug laten klikken naar de basisdia. Leuk om mee te experimenteren!

Door docent Henk Botter, uit Computers op School