Acht tips voor burgerschap in de klas

Het kan een hele uitdaging zijn, al die verschillende vakken op de planning. Het is daarom een goed idee om lesgebieden te combineren. En dat is precies de insteek van de methode Krachtbronnen. Burgerschapszin hangt nauw samen met weten wie je zelf bent en hoe je je kunt verhouden tot anderen in onze bonte samenleving. Daarbij is kennis van verschillende levensbeschouwingen belangrijk en moet je je ook op sociaal vlak goed ontwikkelen.Krachtbronnen biedt daarom lessen sociaal-emotionele ontwikkeling, levensbeschouwing en burgerschap in één pakket: de kracht van samen! Bekijk hiervoor de gratis zichtzending van Krachtbronnen voor het primair onderwijs.

Waar begin je?

Om goed burgerschapsonderwijs te kunnen geven, moet je als team een visie op burgerschap hebben. Stel een kernteam samen om voorwerk te doen. Er is namelijk veel informatie te vinden. Goede sites die je als school verder kunnen helpen zijn: curriculum.nu en het vakportaal van de SLO. Ook over wereldburgerschap, duurzame ontwikkeling en inclusie is veel informatie te vinden, bijvoorbeeld op de site van Fawaka. Maar googelen is niet genoeg. Je moet binnen je team de informatie met elkaar delen en samen bepalen wat je wilt bereiken en wat je wilt gaan doen. Vraag  voor het primair onderwijs ter ondersteuning het gratis stappenplan aan op de burgerschapsposter van Creathlon om de start te maken.

Een coördinator burgerschap

Als je als team de eerste horde hebt genomen en een visie op burgerschap hebt ontwikkeld begint pas het echte werk. Hoe krijgt jullie visie vorm in de praktijk van alledag?

Om te zorgen voor samenhang tussen de leergebieden, een heldere leerlijn en goed passende gastlessen en/of excursies, is vaak meer tijd nodig dan je als leerkracht hebt. Je zou als school kunnen werken met een coördinator burgerschap: een ‘kartrekker’ die uren beschikbaar heeft om een thema of project écht goed uit te werken en met regelmaat terugkoppelt naar het team. Zo zorg je als school dat burgerschap een vast agendapunt wordt en dat het team geïnspireerd wordt én blijft! Wil je hier meer over weten? Juf Ineke legt het idee verder uit in haar blog.

Bouwsteen diversiteit

Het programma curriculum.nu heeft een visie en elf bouwstenen ontwikkeld voor het leergebied burgerschap. De bouwstenen hebben geen wettelijke status, maar vormen een bruikbare basis om ermee aan de slag te gaan. In de bouwsteen ‘diversiteit’ krijgen leerlingen inzicht in overeenkomsten en verschillen in achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties en gaan daarover in gesprek. Ze maken kennis met levensbeschouwelijke stromingen, zoals het humanisme. Het humanistisch gedachtengoed is in Nederland diepgeworteld en is verbonden met grote denkers zoals Erasmus en Spinoza. Hoe je deze levensbeschouwing in het primair onderwijs op een begrijpelijke manier introduceert voor leerlingen kun je zien in dit filmpje met bijbehorende lesbrief.

Vieringen in de klas

Leerlingen leren op school niet alleen elkaar maar ook elkaars kijk op het leven kennen. Dat is een belangrijk facet van burgerschap. Als school heb je een maatschappelijke taak. De klas is immers zelf ook een mini-samenleving. Het vieren van feesten is een mooie manier om niet alleen kennis op te doen van andere religies en levensbeschouwingen, maar ook te ervaren hoe dit is. Vieren draagt bij aan het evenwicht tussen de taal van de ratio en de taal van het hart. En dan komt er meer aandacht voor verhalen en de onderliggende gevoelslaag waarin diepere levensvragen spelen. Kerstmis, Pasen en het Suikerfeest zijn voor de hand liggende voorbeelden. Maar denk ook eens aan het vieren van Keti-koti. 

Draagt (voor)lezen bij aan goed burgerschap?

Jazeker! Wist je dat het lezen van boeken het empathisch vermogen van leerlingen ontwikkelt? Lezen stimuleert het creatieve brein, vergroot de woordenschat en geeft meer inzicht in andere manieren van denken en handelen. Lezen verbreedt je kijk op de wereld! Daarom gebruikt de methode Krachtbronnen veel verhalen uit jeugdliteratuur, gedichten, liedjes. Zonder taal geen verhaal – zonder taal geen burgerschap. Hier vind je bruikbare boekentips voor burgerschap.

Een lastig onderwerp bespreekbaar maken in de klas? Zo pak je het aan!

Hoe bespreek je de oorlog in Oekraïne in de klas? Wat is echt en wat is nep op TikTok en andere sociale media? Sommige onderwerpen kunnen lastig zijn om te bespreken. Een beetje hulp hierbij kan heel prettig zijn. In de app Goedemorgen! voor het voortgezet onderwijs vind je dagelijks drie actuele items met teksten, opdrachten, filmpjes en discussievragen. Daarmee heb je het gereedschap in handen voor een goed gesprek met je klas. Als je er een gewoonte van maakt om dit elke dag als start van je lessen te doen, krijgt burgerschap structureel aandacht. Vraag een gratis proeflicentie voor het voortgezet onderwijs aan.

Dichtbij de belevingswereld

Burgerschapsonderwijs gaat over de ontwikkeling van leerlingen tot democratische burgers. Zij krijgen daarvoor kennis en vaardigheden aangeboden, worden gestimuleerd eigen opvattingen te ontwikkelen en een democratische houding te vormen. De kunst hierin is om grote onderwerpen klein en herkenbaar te maken met bijvoorbeeld casussen en onderwerpen uit de belevingswereld van leerlingen. WHY Basics doet dit voor de brugklas. Wil je kijken hoe dit eruitziet? Download de gratis lesbrief voor vmbo leerjaar 2 en havo/vwo.