11 tips voor leerkrachten: omgaan met een introverte leerling

Dit artikel is geschreven door Shirin van Vondel van de website www.introvertel.nl 

In het onderwijs wordt er meer dan ooit gekeken naar de sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen. Scholen hebben vanaf jonge leeftijd al aandacht voor o.a. de sociale vaardigheden van een leerling, zoals ‘sociaal initiatief’ of ‘sociale flexibiliteit’. Ook wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de ‘betrokkenheid’ of ‘impulsbeheersing’ van een leerling.

Met deze focus op de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen, is het een goed moment om eens wat meer aandacht te hebben voor de introverte leerling. In elke klas zitten extraverte en introverte leerlingen, en heel veel gradaties daar tussenin. We hebben vaak vooral oog voor de extraverte, drukke, aanwezige leerling. Introverte leerlingen worden soms over het hoofd gezien. Introverte leerlingen krijgen niet alleen nog weinig aandacht, zij hebben ook te maken met een hoop misverstanden over hoe hun persoonlijkheid werkt. Teruggetrokken zijn, bescheidenheid en bedachtzaamheid worden tegenwoordig vaak als verbeterpunten gezien, terwijl in deze eigenschappen juist zoveel kracht zit.

In een wereld die op dit moment vooral gericht is op de extraverte mens, wordt het tijd om de introverte mens (al op jonge leeftijd) te leren kennen en zichzelf te laten zijn.

Extraverte mensen en introverte mensen gebruiken en verliezen hun energie op verschillende manieren. Geef ook de introverte leerlingen de kans om hun energie op peil te houden en waar nodig aan te vullen. Bij voldoende energie is er veel meer kans op groei.

Het verschil tussen introvert en extravert

Wetenschappers hebben ontdekt dat de hersenen van introverte mensen en extraverte mensen sterk verschillen. Dit komt door de werking van de hersenen en het heeft te maken met twee dingen:

Energie

Bij een positieve ervaring maken onze hersenen dopamine aan. Het ‘beloningssysteem’ wordt gestimuleerd en dat voelt fijn. Mensen die extravert zijn hebben veel dopamine nodig om dit fijne gevoel te ervaren. Ze hebben veel ‘prikkels’ nodig om dit effect te krijgen. Die prikkels bestaan vaak uit geluid, sociale activiteiten, praten en veel mensen in de omgeving. Maar mensen die introvert zijn hebben maar een klein beetje dopamine nodig om het effect te voelen. Een rustige activiteit, zoals lezen of creatief bezig zijn (het liefst alleen of anders in een kleine groep), geeft al voldoende dopamine voor het fijne effect. Wanneer de hersenen meer (en dus te veel) dopamine aanmaken, geeft dat een moe en overweldigd gevoel. De prikkels waar extraverte mensen zoveel energie van krijgen, kósten introverte mensen juist energie.

‘Naar binnen’ of ‘naar buiten’ gericht

Ook de bloedtoevoer naar de hersenen verloopt anders bij introverte mensen dan bij extraverte mensen. Bij introverte mensen gaat er niet alleen meer bloed naar de hersenen, het bloed neemt ook een andere route binnen de hersenen. De route bij introverte mensen is meer complex en ook langer dan bij extraverte mensen. Bij introverten worden vooral de hersengebieden waar beleving en denken zich bevinden geactiveerd.

Bij extraverte mensen is de bloedtoevoer lager en de afgelegde route korter dan bij introverten. Bij extraverte mensen wordt voornamelijk de zintuiglijke waarneming geactiveerd. Extraverten zijn dus meer gericht op wat er zich om hen heen afspeelt, meer naar buiten gericht. Introverten zijn meer bezig met innerlijke beleving en gedachten. Zij zijn meer naar binnen gericht.

Tips voor leerkrachten om met een introverte leerling om te gaan

Als je weet hoe een introverte leerling ‘werkt’ is het de volgende stap om zo goed mogelijk in te spelen op de behoeften van de introverte leerling.

1. Begrijp hoe de leerling ‘werkt’ en dat introversie iets positiefs is

De leerling is niet raar of onderontwikkeld. Door de werking van de hersenen kost veel drukte energie en hebben ze meer tijd nodig om hun antwoord of gedachte(n) op orde te krijgen. Deze wetenschap helpt je bij het zien van de leerling zoals die is en de leerling te accepteren met al zijn unieke eigenschappen en gedragingen. Introversie heeft vele redenen om trots op te zijn, zoals zeer zelfstandig kunnen werken, oog hebben voor detail en goed kunnen luisteren.

2. Maak de leerling bewust van zijn sterke eigenschappen

Zelfverzekerdheid en mondeling sterk zijn, zijn sterke eigenschappen. Maar goed kunnen luisteren, focus hebben en empathie zijn net zo noodzakelijk in deze wereld. Zorg ervoor dat je je introverte leerling laat zien dat hun karaktereigenschappen ook gewaardeerd worden en belangrijk zijn. Dat kan best subtiel. Maak oogcontact of toon een kleine glimlach om te laten weten dat je de leerling ziet en waardeert wat die bijdraagt.

3. Leg aan alle leerlingen uit dat iedereen oké is, zowel de spraakzame als de stillere leerlingen

Er is niets mis met wat meer naar binnen, dan naar buiten gericht zijn. Even bezig zijn met je eigen gedachten en gevoel, of liever luisteren dan praten is oké. Leer je leerlingen over het verschil tussen introversie en extraversie en dat het allebei gewaardeerde persoonseigenschappen zijn. Extraverte eigenschappen zoals spraakzaamheid en overtuigingskracht zijn belangrijk voor de wereld. En introverte eigenschappen zoals goed kunnen luisteren en kunnen reflecteren zijn dat ook.

4. Accepteer dat niet iedere leerling evenveel behoefte heeft aan interactie met anderen

Laat je introverte leerling weten dat je begrijpt dat die soms behoefte heeft aan tijd alleen en zorg dat die tijd regelmatig beschikbaar is. Kijk bij een groepsactiviteit of de leerling een andere (nieuwe) rol kan vervullen (bijvoorbeeld jureren, observeren, of vragen verzinnen).

5. Wissel presenteren af met schriftelijke verwerkingsopdrachten

Veel introverte mensen schrijven liever dan dat ze praten. Houd hier rekening mee in de opdrachten die je hen geeft. Veel introverte mensen maken vaak mee dat ze moeite hebben om woorden te vinden in een gesprek (dat heeft te maken met het ‘naar binnen gericht zijn’ en hoe dat werkt in het brein). Ook al bespreek je iets waar ze veel over te vertellen hebben, het kan zijn dat de leerling ‘dichtklapt’ of niet goed uit de woorden komt. Geef ze ook andere opties om hun gedachten en kennis te uiten, zoals in een strip of collage.

6. Vraag het aan de leerling

Vraag je leerling hoe die het liefst wil leren. Geef je leerling de tijd om erover na te denken en bespreek het dan. Je leerling is blij dat je naar hem/haar/hen wilt luisteren en heeft er vast ideeën over. Het bevordert jullie relatie. En jij leert heel direct hoe je het best met deze leerling om kunt gaan.

7. Geef de mogelijkheid om dingen uit te zoeken

Vaak vinden introverte mensen het leuk om dingen uit te zoeken. Geef ze deze mogelijkheid. Vaak vinden ze het ook leuk om ergens wat dieper op in te gaan. Geef ze hiervoor de ruimte. Moedig de leerling om zich verder te verdiepen in hun interesse.

8. Maak regelmatig tijd om in stilte te kunnen werken en let op bij samenwerken

In groepen werken en met (veel) geluid kost introverte leerlingen veel energie. Stilte helpt het energieniveau weer aan te vullen, of het verlies minder groot te maken. Om het energieniveau van de leerling op peil te houden is het belangrijk om groepsactiviteiten af te wisselen met zelfstandig werk. Samenwerken afwisselen met alleen werken. Als er dan toch samen gewerkt moet worden, is het belangrijk te kijken met welke klasgenoot de introverte leerling goed kan samenwerken. Bij wie komt de leerling het beste tot zijn recht en voelt de leerling zich op zijn gemak? Bij welke klasgenoot wordt de leerling niet ondergesneeuwd?

9. Geef meer tijd om na te denken en te reageren

Wacht bijvoorbeeld even als je een vraag hebt gesteld aan de groep. Mogelijk ziet de introverte leerling dan de ruimte om te reageren. Introverte mensen vinden ‘groepsgesprekken’ vaak te snel gaan en kunnen dat niet goed bijbenen. Als je de leerling de tijd geeft om zijn gedachten te formuleren, wordt het makkelijker voor de leerling om bij te dragen. Geef ze ook de tijd om eventueel nog ergens op terug te komen. Introverte mensen komen soms later nog op de beste ideeën of op opmerkingen die er nog heel erg toe doen.

10. Noem de introverte leerling niet ‘sociaal zwak’ of ‘minder ontwikkeld’

Ook niet tegen anderen. Met een introverte leerling is sociaal, emotioneel of qua ontwikkeling niets mis. En deze woorden horen geeft hen een verkeerd beeld van zichzelf. Ook is het slecht voor hun zelfvertrouwen. Dwing ze ook niet tot ‘socialer’ gedrag. Als kinderen alleen willen werken of alleen willen spelen, maken we ons al snel zorgen. Vaak is dat helemaal niet nodig. Observeer die kinderen eens. Ogen ze tevreden of niet? Sommige kinderen vinden het heerlijk om alleen rondjes te fietsen op het schoolplein, of om gewoon op een bankje te zitten en alles te bekijken. Niet alle kinderen hebben behoefte om dagelijks af te spreken met vriendjes. Een schooldag kan voor hen al zo vermoeiend zijn, dat ze na schooltijd gewoon lekker alleen willen spelen.

11. Probeer een introverte leerling niet te veranderen

Dit is misschien nog het belangrijkste. Probeer een introverte leerling niet te veranderen. Als het kind leert dat het niet oké is hoe het is, kan dit veel schade toebrengen. Realiseer je dat er niets mis is met introvert zijn, net zoals er niets mis is met extravert zijn. Respecteer je introverte leerling om wie die is.

Introverte kinderen in de extraverte samenleving

Ook al worden introverte kinderen volledig geaccepteerd zoals ze zijn en worden hun kwaliteiten en behoeftes onderkend, dan nog zullen zij tegen allerlei zaken en moeilijkheden aanlopen in de veelal extraverte samenleving. Hoe moet deze leerling daarmee omgaan, zonder zichzelf uit het oog te verliezen? Het is belangrijk om hier aandacht voor te hebben en dit te bespreken met de leerling en de ouders.

In het onderwijs moeten we oog hebben voor elke leerling: denkers, doeners, extraverten en introverten. Zeker in een samenleving die erg op extraversie gericht is, mogen we de introverte leerling niet uit het oog verliezen. Alle leerlingen mogen zijn wie ze zijn, juist ook degenen die van ‘de norm’ afwijken. Het is niet aan ons om de leerling te veranderen, het is aan ons om aan te sluiten bij de behoeften van de leerlingen zodat elke leerling zich optimaal kan ontwikkelen. Als leerkracht van de introverte leerling kun jij zeker verschil maken. Laat elke leerling zijn/haar/hun eigen krachten en talenten vinden en zich zo goed voorbereiden op de toekomst.

Ga voor meer informatie over introverte leerlingen naar www.introvertel.nl