Zo houd je het leuk in de groepsapp

Het tegengaan van kwetsend online gedrag, daarover gaat de Week van de Mediawijsheid  (10 t/m 17 november 2023). Om dit thema ook in de klas te bespreken, is de les WhatsUp?! toegevoegd aan het lesprogramma Online Masters. In deze les gaan leerlingen met elkaar in gesprek over gedrag in de groeps- of klassenapp; als het misgaat én hoe ze het liever zouden zien.

Een kwart van de basisschoolleerlingen wordt gepest of buitengesloten in de groepsapp. Op de middelbare school wordt 1 op de 5 leerlingen online gepest. Dat het er in groepsapps hard aan toe kan gaan, merkte schrijver Maren Stoffels toen ze onderzoek deed voor een jeugdboek over dit onderwerp. “Ik hoorde verhalen over kinderen die uit de groepsapp gegooid werden en er pas weer in terug mochten als ze 10 euro betaalde. Dat deden ze, uit angst om buitengesloten te worden.” Volgens Patricia Bolwerk, oprichter van stichting Stop Pesten Nu, zijn dit soort voorvallen eerder regel dan uitzondering. “Wat leerlingen online tegen elkaar zeggen is bikkelhard. ‘Hou je gore paardenbek’ of ‘Waarom ben je nog niet dood?’ zijn standaardtaal in groepsapps. Ook worden er schaduwgroepen gemaakt waar bijvoorbeeld één klasgenoot niet in zit, waardoor hij als enige niet op de hoogte is dat er een les uitvalt.”

Waarom je er als leraar iets mee moet

De gesprekken in de groeps- of klassenapp vinden vaak buiten schooltijd plaats, toch vindt Patricia het een inschattingsfout dat het daarom voor leraren geen onderwerp van gesprek is. “Alles wat in de groeps- of klassenapp gebeurt, werkt door in de klas. Dat betekent dat aandacht voor wat er in de groepsapp gebeurt, resulteert in minder gedoe in de klas.” Nastasia Griffioen doet onderzoek naar social media en mentale gezondheid aan de Universiteit van Twente en ziet dat de aandacht voor groepsapps in de klas ook relevant is, omdat het een belangrijk onderdeel van het leven van kinderen en jongeren is. “Kinderen leren wie ze zijn door interactie met anderen. In een groep kun je je spiegelen en ontdekken wie je wel of niet wilt zijn. De groepsapp is in dat opzicht dus een logische leerplek.”
Dat betekent niet dat je als leraar zelf onderdeel moet worden van een appgroep, maar wel dat je bespreekbaar maakt wat daar gebeurt, legt Griffioen uit. “Als kinderen ergens mee zitten, moeten ze zich veilig genoeg voelen om dat uit te spreken. Het helpt dan als er in de klas al gesproken is over wat er online kan gebeuren en hoe je daarmee om kunt gaan.”

Aan de slag

In de praktijk betekent het vooral dat leraren de online wereld meenemen als er in de klas afspraken gemaakt worden over hoe de leerlingen met elkaar om willen gaan, zegt Bolwerk. “Als er dan iets gebeurt, online of offline, kun je terugvallen op die regels. Betrek daar ook de ouders bij. Zij hebben de verantwoordelijkheid om de telefoons van hun kinderen te checken. Als schaduwlezer hebben zij de plicht om het te melden als er iets gebeurt dat niet oké is.” Wil je in de klas bespreekbaar maken wat er in de klassenapp gebeurt, gebruik dan de nieuwe les WhatsUp?! Van Online Masters. Hierin bekijken de leerlingen verschillende voorbeeldgesprekken, waarin bijvoorbeeld spam gestuurd wordt, klasgenoten op elkaar schelden of elkaar uit de groep verwijderen. Deze voorbeelden geven een ingang om met je klas te praten over wat ze fijn vinden in de groeps- of klassenapp, en wat eigenlijk heel irritant en onaardig is.

Goed geregeld

Bij de afronding van de les WhatsUp?! maken de leerlingen gezamenlijk duidelijke groepsapp-regels. Die regels kunnen over van alles gaan: tot hoe laat er geappt mag worden, of spam-berichten toegestaan zijn, welke stickers wel of niet oké zijn. Het is ook belangrijk om af te spreken wat er gebeurt als iemand zich niet aan de regels houdt. “Het kan bijvoorbeeld zijn dat je eerst twee keer een waarschuwing krijgt en dat je bij de derde overtreding voor 24 uur uit de groepsapp gezet wordt. Dat is voor kinderen heel heftig, maar tegelijkertijd vinden ze het eerlijk, want het is met elkaar afgesproken”, legt Bolwerk uit. Op die manier leren leerlingen ook voor elkaar opkomen. Om dat iets makkelijker te maken, heeft ze nog een tip. “Spreek samen een emoji af die je deelt als je het ergens niet mee eens bent. Dat is veel makkelijker dan woorden typen om een klasgenoot aan te spreken op zijn gedrag.”

Meer informatie

Digitale skills 
Het gratis lesprogramma Online Masters neemt leerlingen uit groep 7 en 8 en klas 1 en 2 mee in de online wereld en helpt ze hun digitale skills te ontwikkelen. Online-masters.nl

500 appjes die ik niet wil lezen
In dit boek van Maren Stoffels volgen de lezers Esper die via de klassenapp ontzettend gepest wordt. De hele dag door ontvangt hij berichtjes die hij niet wil lezen, en geen volwassene die het door heeft. Dit verhaal laat zien wat de gevolgen kunnen zijn van pesten in de groepsapp én hoe belangrijk steun van vrienden is.

De Kindertelefoon
Kinderen die (online) gepest worden, kunnen bellen met de experts van De Kindertelefoon: 0800-0432 of chatten via kindertelefoon.nl, elke dag tussen 11.00 en 21.00 uur.

Dit artikel is verschenen in PrimaOnderwijs nr. 2 'Burgerschap'