Taalvaardigheid van leerlingen integraal en duurzaam verbeteren

Naima Ben Messeoud is sinds 2023 taalcoördinator en docent Nederlands op het Calvijn College in Amsterdam. Samen met de docenten en de schoolleiding zet zij zich in voor de verbetering van de taalvaardigheid van alle leerlingen.

Taalbewust onderwijs en aandacht voor taal in alle vakken dragen bij aan de ontwikkeling van lees-, schrijf-, spreek- en luistervaardigheid. Hierdoor kunnen leerlingen effectief communiceren en succesvol zijn op school en in de maatschappij. Taal is niet alleen een instrument voor denken en leren, maar ook essentieel voor sociale, emotionele en intellectuele ontwikkeling. Het Calvijn College (vmbo-T/GL, -kader en -basis) in Amsterdam is daarom een traject ‘Taalbeleid en de taalvaardige leerling’ met CPS gestart. Taalcoördinator en docent Nederlands Naima Ben Messeoud vertelt meer over het proces en de inzichten van haar school.

Naima, wat was de belangrijkste reden om met taalbeleid in de school aan de slag te gaan?

“We hebben op het Calvijn College veel meertalige leerlingen. Onze leerlingen zijn dus heel talig, maar hebben achterstanden in begrijpend lezen en woordenschat. De coronaperiode hielp niet mee. We hebben de instroomgegevens, de scores op de AMN-toetsen en de examenresultaten geanalyseerd. Daaruit kwam naar voren dat we op het gebied van taal schoolbreed iets te doen hadden. Verder merken we dat taal belangrijk is voor het zelfvertrouwen van onze leerlingen. Ze denken dat ze minder slim zijn en dat ze weinig kansen hebben. Dat vind ik jammer en onterecht! Ik ben ervan overtuigd dat als leerlingen taalvaardiger zijn, ze zichzelf beter kunnen uitdrukken. Dit helpt ze op school, maar ook in de rest van hun leven.”

Hoe zijn jullie vanuit deze situatie aan de slag gegaan?  

“Aan het begin van het schooljaar heb ik een studiedag georganiseerd voor alle docenten. Die dag werd duidelijk dat élk vak talig is. Samen kwamen we tot de conclusie dat er sprake was van een neerwaartse spiraal: we merkten dat leerlingen ons niet altijd goed begrepen en dus pasten we ons taalgebruik aan het niveau van de leerling aan. Dat helpt niet om het taalniveau omhoog te krijgen!

Als taalcoördinator wilde ik de vaktaalwoorden verzamelen en per vak een overzicht maken van de woorden die de leerlingen elke periode moeten kennen. Deze woorden komen niet alleen in de toetsen voor, maar ook in teksten. Na de studiedag waren collega’s een tijdje heel enthousiast. In de waan van de dag kwam echter niet iedereen eraan toe om de lijsten aan te leveren. ‘Taal’ in de lessen kreeg niet de aandacht die het verdiende. Ook wilden we werken aan schooltaal: de woorden in uitdrukkingen, opdrachten en instructies.”

Hoe helpt de samenwerking met CPS bij het ontwikkelen en implementeren van het taalbeleid?

“We wilden een goede, duurzame aanpak. CPS helpt ons daarbij. Zij zien net als wij de ontwikkeling van taalbeleid als onderdeel van schoolontwikkeling. Dit betekent dat de vaksecties en de schoolleiding betrokken moeten zijn om draagvlak te creëren en aandacht te besteden aan taal in de doorlopende leerlijnen. Met CPS zijn we gestart met een stuurgroep waarin iedereen zich vertegenwoordigd ziet. Er vindt structureel kennisoverdracht naar deze stuurgroep plaats, waarbij de koppeling tussen theorie en praktijk centraal staat. Vanaf de start zorgen we ervoor dat we de acties en afspraken duurzaam borgen, bijvoorbeeld in de vaksectieplannen.”

Het taalbeleidstraject is in volle gang. Zie je al positieve effecten?

“Absoluut. Ik maak korte slideshows voor de schermen in de school over een actueel thema zoals verkiezingen en examens of onderwerpen als familie. De woorden worden opgesomd, vervolgens toegelicht en dan komen ze in een tekstje voorbij. Deze woorden gebruiken we in de lessen Nederlands en bij andere vakken. Uit de reacties blijkt dat niet alleen leerlingen, maar ook docenten dit leuk en verfrissend vinden. Daarnaast is er meer aandacht voor de koppeling tussen taal en kritisch denken: we doen meer in de lessen om taal uit te lokken en om met taal je identiteit te versterken.”

Wat gaan jullie de komende tijd nog doen?

“Met CPS worden lesobservaties gedaan, waarbij onze collega’s ‘leren kijken naar taal’. Ook komt er een studiemiddag ‘taalbewust lesgeven’. Daarnaast richten we een leeslokaal in waar leerlingen zich kunnen terugtrekken met een boek. Dit leeslokaal wordt ingericht met boeken, tijdschriften en luisterboeken die leerlingen zelf hebben gekozen. Hierdoor wordt het echt hún lokaal. We hopen dat de liefde voor lezen hiermee toeneemt!”

Woordenschatonderwijs – meer dan woorden leren

Leerlingen met een omvangrijke en rijke woordenschat communiceren beter en verwerven gemakkelijker kennis. In dit boek staat een aanpak van effectieve woordenschatontwikkeling beschreven die gebaseerd is op drie pijlers: woorden leren en gebruiken, woordleerstrategieën leren, woordbewustzijn en –eigenaarschap ontwikkelen.

ISBN 9789065081704   |   www.cps-uitgeverij.nl

CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Het beste onderwijs voor leerlingen van nu en de samenleving van morgen. Het vergroten van taalvaardigheid is niet alleen de verantwoordelijkheid van de docent Nederlands. Voor goede taalontwikkeling is integratie in alle vakken vereist en draagvlak door de gehele school. Een brede aanpak is dus nodig. Met een goed taalbeleidsplan zorg je dat de taalvaardigheid op niveau komt en blijft.