Oog hebben voor hoogbegaafde leerlingen 

Op elke school lopen kinderen rond die hoogbegaafd zijn. “Als leerkrachten meer kennis hebben over hoogbegaafdheid, kunnen ze het eerder herkennen”, merkt Sofie van de Waart op, expert in hoogbegaafdheid. Daarom deelt ze haar kennis en geeft ze tips hoe je als leerkracht hierop in kunt spelen. 

Hoogbegaafdheid komt voor bij 2,5% van de bevolking. Dat betekent dat er op elke school hoogbegaafde kinderen zitten. “Er zijn zeker scholen die hier aandacht voor hebben, maar ik hoor ook nog vaak van ouders dat er op de school van hun kind weinig mee gedaan wordt”, zegt Sofie van de Waart. “Terwijl het om een enorm potentieel bij die kinderen gaat, zij kunnen straks een belangrijke bijdrage aan de maatschappij leveren. Maar als je die kinderen niet extra stimuleert, worden die talenten verwaarloosd. Het is echt zonde om daar niks mee te doen.” 

Meer dan een hoog IQ

Iemand is hoogbegaafd met een IQ dat hoger is dan 130. Maar het is meer dan alleen intelligentie. Vaak zijn het gevoelige kinderen, hebben ze een hoog rechtvaardigheidsgevoel, kunnen ze snel schakelen en verbanden leggen. “Ze hebben een hoog ontwikkelingspotentieel”, legt Sofie uit. “Maar stop je iemand in een kast, dan gebeurt er niks mee. Je hebt een stimulerende omgeving nodig, zodat het kind kan groeien. Dat is wat je probeert te doen met passend onderwijs.” Zelf geeft ze webinars, zodat leerkrachten meer kennis krijgen over hoogbegaafdheid. Ook andere expertisecentra bieden trainingen aan op dit gebied. 

Klieren en kletsen 

Wat gebeurt er als hoogbegaafde kinderen structureel niet uitgedaagd worden? Ze haken af. Ze vervelen zich, krijgen stress en gaan onwenselijk gedrag vertonen. Dat uit zich op verschillende manieren in de klas. Sofie: “Je hebt kinderen die zich terugtrekken, vastlopen, juist gaan onderpresteren. Sommigen krijgen zelfs een depressie. Andere kinderen gaan uit verveling veel kletsen en klieren, worden heel druk en doen niet meer mee met de les.” 

Als leerkracht is het belangrijk om te kijken naar wat er áchter het gedrag zit. Komt het beeld dat jij hebt van het kind overeen met de citoscores? “Als jij als leerkracht in de kring merkt dat een kind ontzettend veel weet of heel specifieke interesses heeft, maar heel slecht scoort op cito’s, dan moet er een alarmbelletje gaan rinkelen”, zegt Sofie. 

“En als een kind hele hoge scores haalt, moet je daar ook kritisch naar kijken. De lesstof is dan te makkelijk. Waar liggen er nog kansen voor dit kind om te groeien? Als een kind heel goed is in spelling, laat hem dan met taal meedoen bij een groep hoger. Het is heel motiverend voor het kind en voor een leerkracht een manier om extra uitdaging te creëren.” Ga in elk geval in gesprek met collega’s, de IB-er en de ouders, adviseert Sofie, zodat je een volledig beeld krijgt van wat er speelt bij het kind. 

Raadsel

Stap twee is hoe je passend onderwijs kunt bieden aan hoogbegaafde kinderen. “Als leerkracht kom je vaak handen tekort, want er zitten verschillende niveaugroepen in je klas die allemaal wat anders nodig hebben. Maar er is wel een aantal kleine, laagdrempelige dingen die je als leerkracht kunt doen en die heel veel verschil kunnen maken”, aldus Sofie. Begrip voor de belevingswereld van een hoogbegaafd kind is belangrijk. “Hoogbegaafde kinderen zijn vaak heel eenzaam, omdat ze niet zo snel aansluiting vinden in de klas. Ze denken anders, ervaren dingen anders en hebben interesses die ze niet kunnen delen. Dan is het fijn als ze wel bij jou terecht kunnen.” Om aansluiting te vinden is het ook belangrijk dat hoogbegaafde kinderen elkaar kunnen ontmoeten in een plusklas. 

“Daarnaast kun je in de les ook veel doen. Ik begin zelf bij rekenen met een wiskunderaadsel, dat vinden alle kinderen leuk. Iedereen steekt er wat van op”, legt Sofie uit. “Of begin met een palindroom in de taalles en leg uit wat dat is.” Ze gebruikt ook veel spelletjes in de klas. “Elk kind kan meedoen op zijn eigen niveau, van kwartet tot schaken. Ook spellen waarbij je moet rekenen of die executieve vaardigheden stimuleren, werken goed. Kinderen vinden het heel leuk om zo te leren.” Door elke dag hier aandacht aan te besteden, ook al is het maar een paar minuten, komt een hoogbegaafd kind ook aan zijn trekken. 

Extra uitdaging

Signaleer als leerkracht naar school dat er extra uitdaging nodig is, zegt Sofie. “Het is belangrijk om te beseffen dat op elke school hoogbegaafde kinderen zitten, ongeacht de sociale status of culturele achtergrond in een wijk.” Extra uitdaging kan zijn: een plusklas waar kinderen één of twee uur per week heen gaan. Maar er is een heel scala aan initiatieven mogelijk, van bovenschoolse plusklas tot parttime of voltijds hoogbegaafden onderwijs. Sofie: “Een klas overslaan is ook een heel effectieve interventie. Dat doen we nog heel weinig in Nederland, terwijl het versnellen van de lesstof juist goed werkt.”