Nieuwe manieren om naar onderwijs te kijken

Uitdagingen als het lerarentekort en passend onderwijs vragen van scholen om anders naar hun onderwijs en organisatie te kijken. Kindcentrum Pendula in Tilburg werkt met een team van leerkrachten per cluster, motiverend voor de leerkrachten en prettig voor de leerlingen.

Monique Aarts is sinds 2020 directeur van kindcentrum Pendula, daarvoor was ze acht jaar lang directeur van een andere basisschool. “Ik ben ervoor om het onderwijs op een andere manier te organiseren. Dat is meer passend bij deze tijd, zowel voor leerkrachten als voor leerlingen. Het welbevinden staat bij dit alles centraal. Als je je prettig voelt en je zit goed in je vel, dan heb je de mogelijkheden om je optimaal te ontwikkelen.

Een ander uitgangspunt is dat het kind zich vergelijkt met zichzelf. “En dus niet met klasgenoten of de landelijke gemiddelden. Het gaat erom dat je kijkt wat een kind kan en wat de volgende stap in zijn of haar ontwikkeling is. Met groeigericht werken in een betekenisvolle context, leg je de lat voor ieder kind hoog. Tegelijkertijd maak je kinderen mede-eigenaar van hun ontwikkeling.”

Grote diversiteit in de groep

Een belangrijke voorwaarde voor deze vorm van onderwijs is dat je goed kunt differentiëren. Daarom is het uitgangspunt op de Pendula dat meerdere onderwijsprofessionals verantwoordelijk zijn voor een grotere groep kinderen. “We hebben 330 leerlingen, die zijn verdeeld over vier clusters. Elk cluster bestaat uit twee jaarlagen: 1 en 2, 3 en 4, 5 en 6, 7 en 8. Binnen elk cluster zijn drie thuisgroepen. Je kunt niet van één leerkracht vragen om zo’n grote diversiteit in één groep te managen.” Toen Aarts bij Pendula begon had de school klassiek onderwijs: één groep, één docent. “Het mooie was dat het team op zoek was naar iets anders, dus we zijn samen gaan kijken naar: wat is onze droom op langere termijn? Hoe kunnen we dat vormgeven? En vooral, wat gunnen we de kinderen?”

Gezamenlijke differentiëren

Eén cluster bestaat uit 3 groepen waar minimaal 3 leerkrachten en een leraarondersteuner verantwoordelijk voor zijn. Iedere thuisgroep heeft 1 mentor, die houdt alles bij betreffende de ontwikkeling van kinderen in die groep en de contacten met ouders/verzorgers. Elk cluster heeft meerdere ruimtes om gebruik van te maken. 

Monique: “De kinderen starten de dag in hun thuisgroep. Daarna gaan ze naar de ruimte waar het aanbod en de instructie passend zijn bij de onderwijsbehoefte van het kind. Deze instructie wordt gegeven door één van de leerkrachten. Het clusterteam verdeelt hierin de taken.” 

Niet alleen de leerlingen hebben voordeel van deze manier van onderwijs, legt Monique uit. “Leerkrachten hebben meer werkplezier, omdat ze gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de groep. Ze kunnen taken verdelen en zijn veel in gesprek hoe het onderwijs vorm te geven.” Samenwerking binnen het cluster is essentieel. 

Ook voor de leerlingen heeft een vast team met meerdere professionals voordelen. “Is er iemand ziek, dan kun je dat als team opvangen. En ieder kind wordt gezien door verschillende professionals die elk hun eigen expertise hebben.”

Talentdagen

Deze manier van werken opende de deur naar een andere mooie ontwikkeling: de Talentdagen. “We bieden kinderen de kans om kennis te maken met allerlei disciplines, zoals cultuur & natuur, wetenschap & technologie, gezond & bewegen en burgerschapsvorming. Op die manier kunnen ze ontdekken wat ze interessant vinden en waar ze goed in zijn.” Vorig jaar heeft de school een pilot gedaan in cluster 5/6. “Eén dag in de week kregen ze op een andere manier les, door middel van workshops. We hebben daar goed over nagedacht: het aanbod is afgestemd op de SLO-doelen zodat we werken aan hun kennis en vaardigheden. Ook met de workshops staat onderzoekend leren in een betekenisvolle context centraal.”

De workshops werden gegeven door zowel interne als externe aanbieders. “Andere organisaties zoals musea en natuurverenigingen verzorgen de lessen, uiteraard in aanwezigheid van een bevoegd docent. Zo heb je op den duur minder leerkrachten nodig.” Een ander voordeel is dat de school leerkrachten die het onderwijs hebben verlaten aan zich bindt. “We hebben bijvoorbeeld iemand met een eigen bedrijf. Hij heeft zijn bevoegdheid maar wilde niet vijf dagen een groep draaien. Met de Talentdagen kan hij zijn expertise inzetten en heeft hij zijn passie om kinderen iets te leren weer gevonden.”  De school bekostigt dit nu vanuit de subsidiegelden Anders organiseren. “Na dit schooljaar komt het uit ons schoolbegroting.”

Vast onderdeel van het onderwijs

Dat de school werkt met een clusterteam helpt ook dan enorm. “De Talentdagen vraagt iets van de onderwijsprofessionals: voorbereidingstijd, een andere manier van werken, meer flexibiliteit en integratie van externe kennis. Met een clusterteam kun je dat veel beter opvangen.” Dit schooljaar zijn er twee periodes van acht weken waarin deze pilot wordt gedraaid. “Ons doel is dat over twee jaar de Talentdagen een vast onderdeel van ons onderwijs is. Het hele jaar hebben de groepen 5 tot en met 8 dan één dag in de week op een andere manier onderwijs, over verschillende thema’s, in samenwerking met partners uit de omgeving van de school.” 

Voor andere scholen die met anders organiseren aan de slag willen, heeft Aarts een aantal tips. “Doe het vooral stap voor stap, neem je tijd. Zorg dat wat je doet passend is bij de visie van je school. Laat je inspireren door andere scholen. En geef ruimte en vertrouwen. De positiviteit in ons team gun ik elke school.”