Nieuwe kerndoelen Nederlands in doorlopende leerlijn

Nederlands in het basisonderwijs? Als het aan de nieuwe kerndoelen ligt wel. In de herziene conceptkerndoelen Nederlands (2023) zijn de kerndoelen vanaf het po tot onderbouw vo op elkaar afgestemd.

Welke uitdagingen zijn er in het huidige onderwijs?

Zowel curriculaire uitdagingen als maatschappelijke uitdagingen vragen om herziening van de oude kerndoelen uit 2006. Denk aan de complexer wordende wereld en de toenemende hoeveelheid digitale informatie die burgers iedere dag moeten verwerken. Maar ook aan risico's op laaggeletterdheid, de plek die meertaligheid heeft in de klas en het stimuleren van gelijke kansen binnen het onderwijs. Op curriculair gebied is er ook het nodige aan de hand. Zo is het leergebied Nederlands behoorlijk verkaveld en is de samenhang van taal met andere vakken niet duidelijk genoeg gemaakt in het huidige curriculum. De geactualiseerde kerndoelen moeten hier verandering in gaan brengen.

Wat beoogt de curriculumherziening Nederlands?

De curriculumherziening wil een meer samenhangend en betekenisvoller taalonderwijs en moet de verkaveling van het leergebied tegengaan. Ook is er meer aandacht voor de expressieve functies van taal. Een ambitieus curriculum legt de basis voor alle leerlingen en moet gelijke kansen bewerkstelligen. De lat ligt hoog, zonder verschillen tussen leerlingen uit het oog te verliezen. De makers van de curriculumherziening hebben de volgende doelen voor ogen:

• Betekenisvol en samenhangend onderwijs voor alle leerlingen.
• Een betere balans tussen de taaldomeinen en functies van taal.
• Meer aandacht voor taal en cultuur.
• Ruimte en aandacht voor meertaligheid en taalexpressie.
• Aanbod van rijke teksten, zowel zakelijk als literair.
• Bevorderen van diep tekstbegrip en een kritische houding.
• Doorlopende leerlijn po-onderbouw vo-onderbouw.

Hoe zijn de nieuwe kerndoelen ingedeeld?

De kerndoelen gaan uit van drie domeinen met elk twee subdomeinen. Dit zijn: 

• Communicatie: taalvaardigheid & interactie
• Taal: taal als systeem & taal en individu en maatschappij 
• Literatuur: literatuur als systeem & literatuur en individu en maatschappij

Alle kerndoelen hebben een vaste opbouw. Elk kerndoel begint met het doel op hoofdlijnen. Onder de doelzin staat een kopje ‘het gaat hierbij om’. Zij vormen samen het wettelijke doel. Tot slot is bij ieder doel nog een inhoudelijke toelichting gegeven: het kopje ‘te denken valt aan’. Deze toelichting is voorbeeldmatig en het is geen onderdeel van de formele kerndoelen.
Zowel het po als vo kent dezelfde domein- en subdomeinindeling en dezelfde doelzin. Hiermee wordt de opdracht aan de school duidelijker geformuleerd en wordt concreter omschreven wat iedere leerling aan het eind van groep 8 en aan het eind van de onderbouw in het voortgezet onderwijs moet kennen, kunnen en hebben ervaren. Deze doelen gelden eveneens voor alle leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs met het uitstroomprofiel vervolgonderwijs. 
 
Doelen zijn er bovendien in soorten en maten:

• Aanbodsdoelen: voor een school, dus taal- en leesomgeving en vakoverstijgend. Ook zijn er specifieke leerlingdoelen geformuleerd, beginnend met 'de leerling'. 
• Beheersingsdoelen: die de leeropbrengsten beschrijven, dus de kennis, vaardigheden en houdingen die bereikt moeten zijn. 
• Ervaringsdoelen: inspanningen die er van leerlingen worden verwacht. Ervarings- en beheersingsdoelen kunnen ook samen voorkomen in eenzelfde kerndoel. Die worden hybride doelen genoemd.

Hoe nu verder: traject curriculumherziening Nederlands

SLO werkt in opdracht van het ministerie OCW aan de herziening van de landelijke kerndoelen, zowel voor po als onderbouw vo. Voor alle leergebieden worden nieuwe kerndoelen ontwikkeld door een team van leraren, vakexperts en curriculumontwikkelaars. De conceptkerndoelen worden vanaf januari 2024 voorgelegd aan de onderwijspraktijk. Na de beproevingsfase worden de kerndoelen ter vastlegging aangeboden aan de Tweede Kamer. Afhankelijk van het verloop van het wetgevingstraject worden de kerndoelen in 2026 of 2027 ingevoerd binnen het onderwijs.

Is Nieuw Nederlands Junior kerndoelproof?

Het antwoord is volmondig: ja! De curriculumherziening is gestoeld op recente wetenschappelijke inzichten, die ook in Nieuw Nederlands Junior zijn verwerkt. Daarbij is samenhangend taalonderwijs hét belangrijkste speerpunt van Nieuw Nederlands Junior. Daarom combineert Nieuw Nederlands Junior taal, spelling en lezen in één leerlijn. Deze samenhang is bewezen effectief en zorgt voor meer gemak bij het lesgeven. Alle taalvaardigheden versterken elkaar, ook in andere leergebieden (kerndoel 2, 3, 6).

Nieuw Nederlands Junior Spelling en Lezen leggen de basis voor het goed toepassen van taal. In Nieuw Nederlands Junior Taal passen de leerlingen alle taalvaardigheden toe, doordat ze door middel van de genredidactiek toewerken naar een eindproduct in allerlei soorten en maten, zoals een tutorial, reisgids of vlog. Hiermee versterken ze hun talig repertoire. Alle taaldomeinen hebben een plek in de eindproducten. Een leerling begrijpt daardoor het nut en de noodzaak van de lessen.

Hoe komen de kerndoelen terug in Nieuw Nederlands Junior?

Met Nieuw Nederlands Junior leren de leerlingen: 

• Bronnen onderzoeken en verwerken voor hun eindproduct (kerndoel 7 en 8). 
• Taal doelgericht spreken en schrijven en door te schrijven komen ze tot kennisopbouw of begrip (kerndoel 4 en 6).
• Te reflecteren op taalactiviteiten (kerndoel 9) in de feedback- en presentatielessen door doelgericht gesprekken te voeren over het eindproduct (kerndoel 10 en 11).  

Leerlingen die Nieuw Nederlands Junior gebruiken leren met de genredidactiek dat taal afhankelijk is van de context, het doel en de conventies (de ongeschreven regels) van de betreffende vorm van taal. 
De vorm en betekenis van taal (kerndoel 12) en schriftelijke taalverzorging (kerndoel 13) komen ook ruimschoots aan bod in de drie methoden waaruit Nieuw Nederlands Junior bestaat. Hoofdzakelijk in Nieuw Nederlands Junior Spelling en Lezen, maar ook in de lessen 4 en 5 van Nieuw Nederlands Junior Taal.  
De kerndoelen over literatuur, zoals inzicht in verhalende teksten met behulp van kennis en verteltechnieken (kerndoel 17), het verkennen van literaire genres (kerndoel 18), het ontwikkelen van een leesvoorkeur (kerndoel 19) en de functies van literatuur (kerndoel 20) zitten verankerd in Nieuw Nederlands Junior Lezen en in de leeslessen 2, 3, 8, 9 en 10 van Nieuw Nederlands Junior Taal.  
Samengevat gaat het bij Nieuw Nederlands Junior om actief en creatief bezig zijn met taal (kerndoel 5) en daarop te reflecteren. Leren door te doen en te proberen. Taal als communicatie, als expressieve functie, als middel om uiting te geven aan je identiteiten (kerndoel 14), met een doorlopende leerlijn richting het voortgezet onderwijs, waar Nieuw Nederlands de meest gebruikte methode is.