Gewone kinderen, met een ouder in de gevangenis

Detentie van een ouder is vaak een taboe, een geheim. Het bespreekbaar maken en normaliseren van het onderwerp detentie, ook op school, kan een kind goed helpen in de verwerking van het gemis van zijn ouder. Nu is de gids ‘Jij staat er niet alleen voor’ ontwikkeld door Expertisecentrum K I N D.

Op een willekeurige dag hebben 25.000 kinderen in Nederland te maken met detentie. Veel docenten zullen niet op de hoogte zijn van dit feit, hoewel er een redelijke kans is dat er een kind met een gedetineerde ouder in de klas zit. Bij één op de drie aanhoudingen zijn kinderen aanwezig. De aanhouding van een ouder komt vrijwel altijd onverwacht voor kinderen en brengt onrust en onzekerheid. De ingrijpende jeugdervaring ‘detentie van een huisgenoot’ komt vaak voor in combinatie met emotionele verwaarlozing en scheiding van ouders, waardoor de impact op de gezondheid en ontwikkeling van het kind groot is. Deze ervaringen hebben gevolgen voor de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen Ze kunnen te maken hebben met angst, slaapproblemen, spijbelen, leerproblemen, doubleren, schaamte, boosheid of regelovertredend gedrag.

Bij Expertisecentrum K I N D krijgen we regelmatig vragen van ouders en soms van onderwijspersoneel over hoe om te gaan met kinderen van gedetineerde ouders. Waar vind ik informatie over de gevangenis? Is het verstandig om over detentie van de ouder op school te vertellen? Hoe help ik dit kind in de klas? Ouders en onderwijspersoneel weten vaak niet welke risico’s en problemen deze kinderen kunnen tegenkomen en hoe zij daarmee moeten omgaan. Daarom is de gids ‘Jij staat er niet alleen voor’ ontwikkeld, waarin een groot deel van deze en andere vragen beantwoord worden. Er staan concrete handvatten voor familieleden en leerkrachten om kinderen te steunen bij de detentie van hun ouder.

Bewustwording en kennis

Om een eerste aanzet te geven tot goede steun aan het kind, is meer bewustwording en kennis nodig. Bijvoorbeeld: een ouder in detentie kan een waardevolle rol spelen in de educatie van zijn kind, zelfs vanuit de gevangenis. Kennis en training over het onderwerp gevangenschap, bewustwording en informatie over welke steun beschikbaar moet zijn in scholen is van groot belang. De Kinderombudsman bevestigt dit belang in haar rapport ‘Zie je mij wel?’. Daarom zijn het Expertisecentrum K I N D en Exodus Nederland, met steun van Stichting Kinderpostzegels en VSB-fonds, het project ‘Mantel van Zorg, omzien naar kinderen met een gedetineerde ouder’ gestart.

Het expertisecentrum hield bijeenkomsten en opende zo het gesprek tussen de verzorgende ouders onderling en met schoolpersoneel. Daaruit bleek dat veel families en kinderen met vergelijkbare dilemma’s zitten. Ook scholen werden betrokken omdat het doorbreken van stigma, het bespreekbaar maken van detentie en het vergroten van de expertise op school van groot belang zijn. De bijeenkomsten gaven de leerkrachten inzicht in noodzakelijke specifieke zorg en de familie erkenning voor hun eigen complexe situatie. Verder gaf een enquête onder familie en onderwijspersoneel input over de behoeften aan tools en informatie. De resultaten van deze bijeenkomsten, enquêtes en veel gestelde vragen bij K I N D zijn verzameld in voornoemde digitale ‘Gouden Gids’ (scan de QR-code) met thema’s als het effect van detentie op kinderen, beschermende factoren voor het kind en het contact met de ouder in detentie. Het bevat ook verwijzingen naar informatie en hulp. De gids is een middel om het gesprek met elkaar en de kinderen aan te gaan.

Het dilemma

Om negatieve langetermijneffecten van de detentie van een ouder te verminderen, is het ontwikkelen en implementeren van een steunsysteem voor het kind en zijn verzorgers als beschermende factor van groot belang. Maar door detentie raken gezinnen vaak in sociaal isolement. Het stigma dat op detentie rust is groot en maakt dat familie van het kind veelal lang wacht met het delen van informatie als dat al gebeurt. De angst voor oordeel en uitsluiting is behoorlijk. Mocht een ouder of kind een leerkracht vertellen over detentie, is er vaak al een forse horde genomen, waarmee de docent direct vertrouwenspersoon wordt. Op dat moment mag de docent ervan uitgaan dat hulp niet voorhanden is. Leerkrachten lijken zondermeer bereid het kind veel steun te bieden, terwijl zij toch lagere verwachtingen hebben van kinderen waarvan de gedetineerde ouder vastzit voor een ernstig misdrijf. Zo worstelen zowel familie als leerkrachten met de zorg voor het kind. Expertisecentrum K I N D vindt het dan ook opmerkelijk dat de PO-raad, VO-raad en School en Veiligheid nog nauwelijks specifieke aandacht hebben voor deze groep kwetsbare kinderen.

Wie we zijn?

Expertisecentrum K I N D
(www.expertisecentrumkind.nl) is het kenniscentrum en de netwerkorganisatie waar professionals en familie terecht kunnen voor informatie en advies over kinderen met een gedetineerde ouder. Exodus Nederland (www.exodus.nl) kan als forensische zorgorganisatie naast begeleiding van ex-gedetineerden ook vrijwilligers-ondersteuning bieden om kinderen te begeleiden naar hun ouder voor het speciaal kindvriendelijk bezoek OKD in de gevangenis.

Heb je vragen over een leerling met een ouder in detentie en wil je meer weten?
www.expertisecentrumkind.nl
Bel: 0800-5463000

De digitale gids vind je hier:
https://expertisecentrumkind.nl/2023/01/17/gouden-gids-jij-staat-er-niet-alleen-voor/

Bestel de flyer ‘Jij staat er niet alleen voor’, via: .