Bezig met laden...
Het echte leven en het digitale leven. Twee werelden op zich, maar wel met een belangrijke overeenkomst: om je weg te vinden in beide werelden is goed kunnen lezen op papier van essentieel belang. Maar hoe geef je hier als leraar vorm aan in de praktijk, op basis van wat écht werkt? “Het begint met leesbevordering en –motivatie.”
Lezen in de digitale wereld is lezen voor gevorderden, stelt Dr. Anneke Smits, lector Onderwijsinnovatie en ICT bij Windesheim. “Op het internet word je blootgesteld aan een continue stroom van informatiefragmenten. Als je goed hebt leren lezen, dan ben je in staat om die informatie te begrijpen en te verwerken. Maar daarmee ben je er nog niet. Je moet extra alert zijn in de digitale wereld, want is het wel waar wat je leest? En in wiens belang is het dat je dit leest?” Het wereldwijde web is ontworpen om je af te leiden, op een manier die commercieel gezien goed uitkomt. Denk aan de hoeveelheid fake news en de algoritmes die je stukjes tekst, filmpjes en advertenties voor-
schotelen op basis van je eigen internetgedrag. Daardoor kom je al gauw in een soort bubbel terecht. Dit is niet bepaald bevorderlijk voor het leesbegrip en voor de kennisontwikkeling die zo belangrijk zijn om überhaupt kritisch met teksten om te kunnen gaan. Hoe je dit aanpakt? Anneke: “Uit onderwijsonderzoek weten we dat bevordering van lezen en leesmotivatie de basis zijn voor een goede ontwikkeling van digitale geletterdheid.”
Handelen op basis van onderzoek
Dat het ontwikkelen van digitale geletterdheid niet volledig in het digitale aspect zit, klonk Sharity Blankert, medewerker kwaliteit, innovatie & ontwikkeling bij Signum Onderwijs, niet vreemd in de oren.
Bij Signum hechten ze veel waarde aan evidence informed werken, waarbij ze kennis uit de praktijk combineren met wetenschappelijk onderzoek en de schoolcontext om de basisvaardigheden op hun scholen te verbeteren. “Als je vanuit je eigen referentiekader beslissingen neemt, zijn die gekleurd door je eigen ervaringen. Neem digitale geletterdheid als voorbeeld. Voordat de nieuwe kerndoelen er waren, vulde iedereen het onderwijs voor digitale geletterdheid op zijn eigen manier in. Dat is de reden dat het bestuur onze scholen stimuleert om eerst de bronnen in te duiken: als je literatuur bestudeert, ben je in staat om veel verder te kijken dan je eigen denkpatronen en kies je misschien wel voor een aanpak die veel beter bij je leerlingen aansluit.” Vanuit die gedachte heeft Signum een bovenschools expertisepunt voor digitale geletterdheid opgericht en is Signum betrokken bij onderzoeksprojecten. Dat lezen ook van grote invloed is, was voor Sharity compleet nieuw. “Ik dacht altijd – en ik denk vele onderwijsprofessionals met mij – dat digitale geletterdheid te maken heeft met hoe je technische middelen inzet en gebruikt. Echt een eye-opener dat digitale geletterdheid veel breder is en dat de basis meer ligt bij het goed kunnen lezen.”
De vertaling naar de praktijk
Er zijn twee vormen van lezen die helpen bij het ontwikkelen van digitale geletterdheid: diep lezen en nauwkeurig lezen. Diep lezen betekent dat je helemaal opgaat in de wereld van het verhaal, zoals bij boeken het geval is. Dit is van belang voor het leesbegrip en de taal- en kennisontwikkeling en begint al bij de kleuters met het voorlezen van kinderboeken, waarbij het voor de leesmotivatie weer belangrijk is dat kinderen de boeken mooi vinden. Een tweede manier van lezen is nauwkeurig lezen en factchecken. Door dit te oefenen met leerlingen, leer je ze hoe ze zin van onzin moeten onderscheiden op het internet.
Anneke: “We hebben vaak relatief veel aandacht voor de zoekvraag. Het draait er veel meer om hoe je vervolgens omgaat met de antwoorden die uit je zoekvraag rollen.”
Met nauwkeurig lezen neem je als het ware een andere houding aan ten opzichte van het oppervlakkige skimmend lezen. Zowel diep lezen als nauwkeurig lezen zijn effectieve strategieën op de basisschool en in het voortgezet onderwijs. Boeken die gaan over problemen in de digitale wereld, zoals Geh@ckt van Remco Pijpers voor het basisonderwijs en Asociale media van Thijs Launspach voor het voortgezet onderwijs, zijn in een later stadium handig als praktisch hulpmiddel. Anneke: “Op het moment dat je als leraar deze boeken gaat voorlezen, krijg je automatisch zelf ook meer kennis van de digitale wereld. Zeker als je er ook nog eens met je leerlingen over praat. Iedereen krijgt dan een eerlijke kans om zijn of haar ervaringen te delen, samen te ontdekken hoe de digitale wereld in elkaar steekt en hoe je negatieve aspecten kunt vermijden.”
De digitale wereld wordt steeds complexer. Het is belangrijk dat leerlingen daar actief en kritisch mee leren omgaan. Onderwijskennis, een dienst van het NRO, helpt onderwijsprofessionals op weg die hun leerlingen daarbij willen begeleiden. Vier pagina’s met kennis uit onderwijsonderzoek bieden handvatten om tot een duurzame aanpak van digitale geletterdheid te komen. De pagina’s zijn tot stand gekomen dankzij bijdragen van onderzoekers, leraren en schoolleiders in het primair en voortgezet onderwijs, waaronder Anneke Smits en Sharity Blankert. Ga voor meer informatie naar: onderwijskennis.nl/digitale-geletterdheid
De digitale wereld wordt steeds complexer. Het is belangrijk dat leerlingen daar actief en kritisch mee leren omgaan. Onderwijskennis, een dienst van het NRO, helpt onderwijsprofessionals op weg die hun leerlingen daarbij willen begeleiden. Vier pagina’s met kennis uit onderwijsonderzoek bieden hand-vatten om tot een duurzame aanpak van digitale geletterdheid te komen. De pagina’s zijn tot stand gekomen dankzij bijdragen van onderzoekers, leraren en schoolleiders in het primair en voortgezet onderwijs, waaronder Anneke Smits en Sharity Blankert. Ga voor meer informatie naar:
onderwijskennis.nl/digitale-geletterdheid
Reacties