De kracht van samenhangend taalonderwijs

Leerlingen krijgen vaak losse taalstukjes voorgeschoteld: spelling, technisch lezen, begrijpend lezen, schrijven en woordenschat. Best lastig voor hen om dan het totaalplaatje te zien. Je taalonderwijs is effectiever en motiverender als je de kracht van samenhang benut.

Raar maar waar: wat leerlingen tijdens spelling leren, passen ze niet altijd toe in hun eigen schrijfproducten. Ook helpt het aanleren van losse woorden niet bij beter leesbegrip. Het opdelen van het taalonderwijs in afzonderlijke domeinen lijkt praktisch, maar helpt leerlingen niet altijd vooruit. Ze verbinden de losse onderdelen niet tot een totaalplaatje. Daardoor is het voor leerlingen  ook lastig om het geleerde in de ene taalles toe te passen in de andere. Er is dus geen transfer.

In samenhang

Het kan ook anders. Als je de taaldomeinen van meet af aan in samenhang behandelt, leren leerlingen meer en raken ze gemotiveerder. De taallessen krijgen betekenis voor hen. Dat is de kracht van samenhang.
Hoe pak je dat aan? Je kunt twee of meer taaldomeinen verbinden door betekenisvolle relaties te leggen. Dat betekent dat je kennis uit het ene domein ook inzet in het andere. Zo is het zinvol om spelling en woordenschat te combineren. Hiermee bevorder je de transfer en is de kans groter dat leerlingen deze woorden ook goed spellen in hun schrijfwerk.

Gemeenschappelijk doel

Leg daarnaast functionele relaties. Als leerlingen een tekst over neushoorns moeten schrijven, helpt het als ze zich eerst inlezen in dat thema. Lezen helpt het schrijven en schrijven helpt het lezen verder. En de strategieën die leerlingen gebruiken om een tekst te begrijpen, komen ook tijdens het schrijven van pas. Letten op signaalwoorden of verbindingswoorden bijvoorbeeld, vergroot het tekstbegrip en diezelfde woorden kun je als schrijver benutten om samenhang te brengen in je tekst.
Dit laatste is meteen een voorbeeld van een gemeenschappelijk doel voor twee of meer taaldomeinen. Door expliciet te maken dat het bij beide taalvaardigheden om dezelfde signaal- en verbindingswoorden gaat, kunnen leerlingen makkelijker de transfer maken en de geleerde kennis meteen toepassen.

Thematisch lezen

Uit onderzoek weten we dat (voor)kennis en woordenschat voor tekstbegrip essentieel zijn. Bovendien blijkt het belangrijk dat leerlingen actief met een tekst aan de slag gaan. Thematisch leesonderwijs is een manier om hieraan te werken. Ook weer een voorbeeld van samenhang.
Door een aantal weken over hetzelfde onderwerp te lezen, praten en schrijven, raken leerlingen daar steeds beter in thuis. Ze komen tot dieper tekstbegrip en kunnen daardoor steeds complexere teksten aan.
Als je een thema kiest uit de zaakvakken buit je de samenhang helemaal ten volle uit. Al lezend, pratend en schrijvend over een thema vergaren leerlingen daar steeds meer kennis over én worden ze taalvaardiger.