Burgerschap in kinderboeken

Er is al veel gezegd en geschreven over de doelen rondom burgerschapsonderwijs. Het beestje kreeg een andere naam, terwijl er al veel zaken waren die we deden en die al in de vorige kerndoelen beschreven waren. In deze column neem ik je mee in de mogelijkheid om aan burgerschap te werken door het inzetten van literaire gesprekken met je leerlingen: welke titels zijn echte aanraders?

De kerndoelen zijn in concept onderverdeeld in

1. Schoolcultuur
2. Samenleving en democratie
3. Maatschappelijke vraagstukken

Voor een uitgebreidere beschrijving verwijs ik je graag naar de pdf-uitgave met deze concept doelen. Het is goed om te weten dat de doelen zowel onderling verbanden met elkaar hebben, als ook met andere vakgebieden. Denk bijvoorbeeld aan diversiteit die zowel binnen kerndoel 1 als kerndoel 2 genoemd wordt.

Afijn, naar de kinderboeken. Ik geef voor iedere bouw een voorbeeld.

Onderbouw (1-3): Mevrouw das en meneer Ping, door Rindert Kromhout en Natascha Stenvert. Mevrouw Das (een das) en Meneer Ping (een pinguïn) verschillen nogal. Daar waar de een graag iedere dag zijn tuintje vol met tegels bezemt, rommelt de ander graag in haar tuintje vol met planten. Omdat Das de tuin van Ping nogal saai vindt, geeft ze hem iedere keer een paar van haar plantjes. Hierin drijft ze wellicht een beetje door, want uiteindelijk moeten ze naar elkaars huis verhuizen om zich weer een beetje thuis te voelen. In het hele prentenboek worden veel verschillende keuzes gemaakt. Maak deze keuzes inzichtelijk voor de leerlingen, en laat ze er zelf ook over stemmen: wat zouden zij doen? Bespreek met de kinderen: Waarin lijken Das en Ping op elkaar, en op welke manier zijn ze echt anders? Hoe is het om anders te zijn, of met mensen die anders dan jij zijn om te gaan? Wat vind je er nu van: zo’n hele tuin vol met tegels?
Heb je het al door? Dit prentenboek raakt ieder kerndoel! (Het stemmen met dank aan Ingrid, waar ik een mooie les mocht observeren).

Middenbouw (4-6): Mijn jaar in een ten t, door Tiny Fisscher en Sophie Pluim. Wanneer er in de klas een challenge wordt georganiseerd om geld op te halen voor een goed doel, besluit Zwaan de daad bij het woord te voegen. Om aandacht te vragen voor kinderen in vluchtelingenkampen gaat ze zelf ook in een tent wonen. Niet even een nachtje, of een week, maar een heel jaar! Hiermee leert ze niet alleen de wereld om zich heen, maar ook zichzelf steeds een beetje beter kennen.
Op welke manier wil jij opstaan voor dingen die in de wereld gebeuren, die aandacht verdienen? Wat vind je van de manier die Zwaan kiest? En wat vind je van de manier waarop haar ouders reageren? Waar moeten al die vluchtelingen eigenlijk naartoe? En hoe kun je dat binnen een land, stad, school vormgeven? Wederom een boek waarmee je alle drie de kerndoelen aan kunt stippen.

Bovenbouw (6-8): Mijn absolute favoriete boek om leerlingen te prikkelen aangaande het Nederlands rechtssysteem: De weetvoetenman, door Annet Huizing en Margot Westerman. 
In dit boek worden tig rechtszaken uit de Nederlandse rechtsspraak onder de loep genomen. Onterechte veroordelingen, honden in scheiding, schending van copyright, het recht om te mogen zeilen en het recht om te mogen stinken. Zie je de mogelijkheden al? Behalve dat iedere rechtszaak een ander onderwerp aanstipt, waar de leerlingen in dit geval weer meer over leren, kunnen ze ook bij iedere zaak hun mening verwoorden: wat zouden zij als uitspraak gegeven hebben? Wat vinden zij van de acties van de hoofdpersoon? Hoe zit ons Nederlandse rechtssysteem eigenlijk in elkaar?

Samengevat: met goed inzicht in de hernieuwde doelen, kennis over welke boeken er zijn, en de juiste vragen bij de juiste teksten centraal stellen, kun je volledig invulling geven aan de kerndoelen burgerschap. En daar wens ik je er veel leesplezier bij!