Alle leerlingen krijg je stil met zo’n bezoek aan een monument

Omgaan met verschillen. Aandacht hebben voor ieders vrijheid. Alert zijn op onrecht en ongelijkheid. Het zijn actuele thema’s die we vanuit burgerschap graag onder de aandacht brengen. Maar hoe maak je dat meer tastbaar en concreet in een les? Groep 8-leerkracht Jolanda van Loon (43) heeft daar goede ervaringen mee. Ze merkt hoe het adopteren van een oorlogsmonument een waardevolle toevoeging bleek voor haar burgerschapslessen.  

Jolanda staat al ruim 22 jaar voor de klas en sinds 2018 geeft ze les op openbare basisschool De Toverlaars in Etten-Leur. Als leerkracht gaat ze graag het gesprek aan met leerlingen en probeert hun vragen en opmerkingen serieus te nemen. Zo houd je leerlingen ook meer betrokken, merkt ze. “Laatst kregen we spontaan een gesprek over de zin en de onzin van het koningshuis. De leerlingen hadden daar uiteenlopende ideeën over en het werd een prachtige discussie. Dan denk ik: wat is het toch belangrijk dat ze naar elkaar leren luisteren en elkaar ook aan het denken zetten.”

Dezelfde ervaring heeft ze met de lessen over de Tweede Wereldoorlog. Want die gaan net zo goed over het hier en nu. Over keuzes maken. Over het verdedigen van belangrijke waarden als vrede en vrijheid. Maar ook over hoe we zelf een goede burger kunnen zijn. Ze legt uit dat haar school al enige tijd meedoet aan Adopteer een Monument. Dat is een educatief project van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. In het kort: een school wordt gekoppeld aan een oorlogsmonument in de buurt. Vervolgens bezoeken leerlingen de plek, krijgen ze les over de lokale oorlogsgeschiedenis en organiseren ze zelf een herdenking. Zo breng je niet alleen de geschiedenis dichtbij, maar maak je ook allerlei actuele onderwerpen bespreekbaar, weet Jolanda. Denk bijvoorbeeld aan oorlogen en conflicten van onze tijd. 

“Op onze school is groep 8 bij het oorlogsmonument in de buurt betrokken. We hebben het programma wel iets aangepast, omdat Etten-Leur al op 30 oktober werd bevrijd. Onze activiteiten richten zich dus op die datum. Ook omdat veel kinderen in mei op vakantie gaan en anders niet bij de herdenking kunnen zijn.”

Deze aanpassing viel direct in goede aarde. “Ik sprak een veteraan die het geweldig vindt dat we de lokale geschiedenis zo serieus nemen. Zo laat je ook merken dat je weet wat de oorlog in onze regio heeft betekend.” Want dat kan per regio verschillen. Door de vroege bevrijding van Zuid-Nederland hebben deze inwoners bijvoorbeeld de Hongerwinter niet meegemaakt, vertelt Jolanda. “Ik leg dat altijd uit aan de hand van mijn oma in Den Haag en de oma van mijn man in Breda. Dezelfde oorlog, maar toch een andere situatie. Zo leren de kinderen vanuit verschillende perspectieven te kijken.”

Naast alle aandacht voor de lokale geschiedenis in de lessen, wandelen ze onder schooltijd ook naar het monument toe. “Daar komen als vanzelf vragen en opmerkingen. Ik heb hele pittige klassen gehad, maar álle leerlingen krijg je stil met zo’n bezoek aan een monument. Ter plekke vertel je de verhalen en leg je uit waarom we er jaarlijks bij stilstaan. Ze voelen gewoon aan: ‘Dit is belangrijk’.”

De oorlogsverhalen laten zien hoe daar strijd voor is geleverd, vertelt ze. “Dat mensen hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid en veiligheid. En dat ook vandaag de dag nog mensen strijden voor die waarden.” Ze geeft het voorbeeld van een politieagent. “Ik vertel dan dat een agent niet alleen bezig is met boetes uitdelen, maar dat hij er ook als eerste bij is om je te helpen als je een verkeersongeluk krijgt. Ik vind het belangrijk dat leerlingen daar waardering voor krijgen. Hetzelfde geldt voor het werk van militairen, brandweerlieden en andere hulpverleners.”

Ook legt ze graag de relatie met de klas. “Dan vraag ik: Respecteer je elkaars vrijheid? En hoe doe je dat dan? Leerlingen komen vanzelf met het voorbeeld van de regels in de klas, die je met elkaar hebt afgesproken. Maar dan zeg ik: Wat gebeurt er als je die regels niet nakomt? Wat is daar vervelend aan? En wie schaad je daarmee? Dat levert mooie gesprekken op.’

Nog even terug naar het oorlogsmonument. Bij de jaarlijkse herdenking leggen de leerlingen ook een krans. Jolanda maakt dan verschillende foto’s die ze deelt via de schoolapp en social media. “Het is goed om het verhaal verder te verspreiden. Je laat ook zien dat deze oorlogsgeschiedenis niet alleen belangrijk is voor 65-plussers, maar dat ook de volgende generatie met het onderwerp bezig is en erbij stilstaat.”

Toen De Toverlaars inventariseerde welke burgerschapsthema’s al aandacht krijgen binnen het onderwijs, kwam ook Adopteer een Monument ter sprake, vertelt Jolanda. “Daar zit al zoveel overlap met burgerschap. Ik vind het vooral belangrijk om kinderen te laten zien dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Dat je die echt samen moet maken. En dat vrijheid inhoudt dat jij hier mag zijn wie je bent.”

Adopteer een monument bestaat dit schooljaar 40 jaar!

Dit willen we vieren door met zoveel mogelijk leerlingen te herdenken. Doen jullie mee? 
Ga naar 4en5mei.nl/adopteereenmonument voor meer informatie en meld je kosteloos aan.