Serious game voor verbinding met 'de ander'

Aanbellen bij een onbekende is spannend. Toch is dat precies wat mbo-studenten (virtueel) doen in de serious game Open Deur?!. Wie doet er open? Wat zeg je en hoe reageert de ander? In deze online game komen studenten uit hun bubbel en leren ze zonder vooroordelen op de ander af te stappen.

Open Deur?! is een ‘serious game’ voor burgerschap in het mbo, ontwikkeld door de Anne Frank Stichting in samenwerking met TinQwise Immersive en docenten, studenten en educatieve experts in het mbo. In de online game kruipen spelers in de huid van de 19-jarige Stephen, die binnen 24 uur een pakketje bij de juiste medebewoner in zijn flat moet bezorgen. Als speler bepaal je zelf wat Stephen doet en wat hij tegen de bewoners zegt. De game is uitgebreid getest in mbo-klassen en aangepast aan de belevingswereld van studenten van 17 jaar en ouder. 

De ander is snel vreemd

Rinske Broekman is docent pedagogisch werk. Zij deed met haar klas mee aan een pilotversie van Open Deur?!. ‘Wij leiden studenten op om in de kinderopvang te werken. Ze komen met allerlei kinderen en ouders in aanraking. Dan is het belangrijk om te leren hoe je omgaat met verschillen en hoe je verbinding zoekt.’ Rinske en haar team gebruiken Open Deur?! om op een laagdrempelige manier het gesprek over diversiteit aan te gaan. ‘In de serious game vinden ze sommige personages al snel vreemd’, zegt Rinske. ‘Dan beginnen ze uit ongemak te lachen. Maar je leert om verder te kijken en de ander echt te leren kennen.’

Laagdrempelig

Open deur?! is geschikt voor mbo-studenten, omdat zij op een leeftijd zijn dat ze zichzelf beter kennen en zich makkelijker in een ander kunnen verplaatsen. Die cognitieve vaardigheden zijn vanaf de leeftijd van 17 goed aan te leren. Toch zitten ze vaak nog in hun eigen ‘bubbel.’ Rinske vindt het belangrijk dat studenten ook in de klas kennismaken met elkaar. ‘Je ziet heel snel groepjes ontstaan in de klas. Ze gaan steeds bij dezelfde mensen zitten. Met de anderen heb je misschien ook raakvlakken, maar die zijn minder zichtbaar. Dus moet je meer moeite doen om contact te maken. In de game oefen je dat op een heel laagdrempelige manier.’ 

Scenariobased: conflict en openstaan

In de scenariobased game komt hoofdpersoon Stephen in aanraking met heel verschillende mensen. Hoe de gesprekken verlopen bepalen de studenten. ‘Je leert hoe je onbevooroordeeld met mensen om kunt gaan’, zegt student Joey van Rooijen, die meedeed aan de pilot. ‘Ik belde in de game aan bij een man die zich nogal opdrong. Ik vond dat niet zo leuk, dus ik koos ervoor om Stephen dat gedrag af te laten wijzen. Maar dan ontstaat er een soort conflict tussen de personages, waardoor je niet aan alle informatie komt die je nodig hebt om het pakketje bij de juiste persoon te krijgen.’

Docent Rinske herkent die ervaring: ‘Sommige reacties zijn niet helpend, dan moet je het toch anders aanpakken. In de game leer je iemand niet te snel af te wijzen. Je moet echt proberen de ander te begrijpen.’ Joey speelde de serious game met 30 klasgenoten, ieder afzonderlijk achter een laptop. Na afloop bespraken ze wat ze tegen waren gekomen. ‘We kwamen erachter dat we allemaal het beste voor hebben met andere mensen, ook al kiezen we verschillende paden of hebben we andere politieke standpunten’, vervolgt Joey. ‘Iedereen wil de vrijheid hebben om zichzelf te kunnen zijn, dus dat wil je ook voor anderen.’

Herkenbaar

De personages raakten Joey soms wel, vertelt hij: ‘Sommige verhalen herkende ik van mensen om mij heen: bijvoorbeeld een vrouw die een slechte ervaring had gehad met een man of een personage van wie de vader was overleden. Eigenlijk oefen je manieren om met dat soort situaties om te gaan.’ Voor de verhalen in de game hebben de acteurs gebruik gemaakt van ervaringen uit hun persoonlijke leven. Die verhalen vormen de basis, maar zijn soms wat aangedikt of aangepast om meer aanleiding tot discussie te geven.

Leren door te doen

Voor de ontwikkeling van Open Deur?! heeft de Anne Frank Stichting uitgebreid onderzoek gedaan naar spelvormen die wel of niet werken. Daaruit blijkt dat persoonlijke verhalen jongeren aanspreken en dat ze het meest leren over thema’s, zoals diversiteit, door er actief mee aan de slag te gaan. De interactieve vorm is gebaseerd op eerdere succesvolle projecten van de Anne Frank Stichting, zoals de theatervoorstelling voor scholen Back to Back en de workshop Fairplay. Na onderzoek en veel testrondes werden de best practices gebruikt voor de huidige versie van Open Deur?!.

Ervaringsgericht

De ervaringsgerichte aanpak werkt goed volgens docent Rinske Broekman: ‘In de game kun je in alle veiligheid ervaren wat er gebeurt als je op een bepaalde manier reageert. Je ziet duidelijk de effecten van jouw communicatiestijl.’ Na afloop bespreken de studenten in wie zij zich herkennen. Ook kan de docent er een les over gesprekstechnieken aan koppelen, waarin studenten bijvoorbeeld oefenen in het stellen van open vragen. Rinske: ‘We hadden een discussie over de vraag: welke houding werkt nou om mensen echt te leren kennen? De vragen die je stelt, hoe je je opstelt, of je nieuwsgierig bent: die dingen maken veel verschil.’

Praktijksituaties

Joey’s klasgenoten werden zich meer bewust van het bestaan van discriminatie. ‘Ik ken medestudenten die vanwege hun achternaam geen stage konden vinden, tenzij school actief hielp. Dus het is niet meer een ver-van-mijn-bedverhaal.’ Ook de studenten uit de klas van Rinske herkenden de thema’s uit hun eigen leven. ‘Studenten pedagogisch werk krijgen soms te maken met ouders die andere ideeën hebben over wat goed is voor een kind. We doen dan al snel de deur dicht voor de ander, maar daarmee laat je echt iets liggen. Door die praktijksituaties erbij te halen krijgt Open Deur?! nog meer educatieve waarde.’

Burgerschap 

Jongeren opmerkzaam maken op de gevaren van discriminatie in het hier en nu is een van de doelen van de Anne Frank Stichting, vertelt Norbert Hinterleitner, hoofd van de afdeling Educatieve Projecten. ‘We zijn veel bezig met burgerschapsthema’s en geven docenten en studenten kennis, vaardigheden en tools mee. Scholen willen jongeren meer vaardigheden bijbrengen om goed met anderen om te kunnen gaan in een diverse maatschappij. We bieden lesmaterialen aan voor alle onderwijsniveaus, van primair onderwijs tot mbo. En we trainen docenten in het voeren van gesprekken over discriminatie in de klas.’

Open Deur?! kan worden ingezet bij  burgerschapsonderwijs maar past ook goed binnen het standaard curriculum, volgens Rinske. ‘Het mbo heeft allemaal beroepsopleidingen. De studenten gaan met veel verschillende mensen te maken krijgen. Het is goed als ze leren omgaan met diversiteit. Wij hebben deze serious game daarom binnen ons reguliere lesprogramma ingezet. Dat sloot heel goed aan.’ Joey denkt dat de game voor meer empathie kan zorgen. ‘Ik merk dat mensen steeds botter en killer worden naar elkaar. Ik hoop dat dit soort dingen bijdragen aan wat meer begrip voor de rest van de wereld, ook al is het maar een beetje.’

Aan de slag

Het duurt zestig of negentig minuten om Open Deur?! te spelen in de klas, afhankelijk van de variant die je kiest. De game is gratis toegankelijk via de website en kan meteen online gespeeld worden, zonder in te loggen. Alles wat je nodig hebt is een laptop of computer en een internetverbinding, met elke browser behalve internet explorer. Ga voor meer informatie over de serious game Open Deur?! naar:

www.annefrank.org/opendeur. Op deze website vind je nog veel meer (gratis) lesmateriaal en trainingen voor verschillende onderwijsniveaus.

Wil je eerst een gastles? Mail naar .