Column: Het verschil tussen Noord-Korea en Nederland

‘Maar waarom kunnen we niet allerlei verschillende diëten bespreken, zoals het paleo of vegan dieet, en de voor- en nadelen daarvan? Of hoe het kan dat insta zo verslavend is, en of we dat niet zouden moeten verbieden?’

In een Utrechts café zit ik met studenten en collega’s een nieuwe burgerschapsmethode te ontwikkelen. Of eigenlijk een anti-methode. Wat me opvalt: ze vinden de huidige boeken en lespakketten vaak maar paternaliserend. ‘Alsof we dom zijn, en niet zelf kunnen nadenken.’

Ze hebben natuurlijk gelijk. Wie kritisch naar de methodes en materialen voor burgerschapsonderwijs in het mbo kijkt, ziet dat het vaak over zelfredzaamheid gaat in plaats van over burgerschap. Over dat je moet tandenpoetsen of hoe je een uitkering aanvraagt, in plaats van hoe je de samenleving vormgeeft. Jezelf kunnen redden, je aan kunnen passen – het is zonder meer belangrijk. En in menig land is dat voldoende, als burger. Maar wat ons land van een land als Noord-Korea onderscheidt, is dat je hier je stem mag laten horen, dat je hier invloed mag hebben op de samenleving. In het klein of in het groot.

Hoe je dat doet, kun je leren. Als je geluk hebt en een goede leraar treft, op een opleiding met enige ambitie en voldoende uren op het rooster, lukt dat. Sterker nog, terwijl je leert je eigen mening te onderbouwen, feiten van fake news te onderscheiden, en invloed uit te oefenen, krijg je er vaak nog aardigheid in ook. En wie burgerschap leuk vindt, blijft zich ontwikkelen. Toch kunnen we dat in Nederland niet garanderen – er zijn immers geen noemenswaardige minimumeisen voor burgerschapsonderwijs in het mbo.

Wat ook niet helpt, is dat de politiek niet bepaald het goede voorbeeld geeft. Hoewel we weten dat rolmodellen ertoe doen, is geen kloof zo wijd als die tussen het mbo en de politiek. Lhbti’ers, vrouwen, mensen met een migratie-achtergrond: ze worden allemaal steeds beter vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. Mbo-opgeleiden vormen een pijnlijke uitzondering: het is de enige meerderheidsgroep die sterk ondervertegenwoordigd is. 66% van onze bevolking is mbo opgeleid; van onze Kamerleden slechts 5% - de kloof is gigantisch. De Tweede Kamer volgt dan ook vooral de voorkeuren van theoretisch opgeleiden, laat onderzoek zien.

Als het niet van de methodes en de politiek komt, zal het van onszelf moeten komen. Gelukkig hebben we de studenten aan onze zijde. Gun je je studenten dat ze zelf leren nadenken over burgerschapskwesties? Vraag ze dan geregeld wat zij eigenlijk eerlijk vinden, en waarom. En wat ze zouden doen als zij de baas zouden zijn in Nederland. Of laat ze oefenen met verschil maken, in het klein. Elke vonk is er een, en kan zomaar een vuurtje worden.

Bram Eidhof
Bram Eidhof is oprichter van bureau Common Ground en bouwt samen met scholen aan beter burgerschapsonderwijs. Met workshops en trainingen, het ontwikkelen van nieuwe programma’s en door te strijden voor betere wetgeving.

Dit artikel is verschenen in Loopbaan & Burgerschap editie 2 'Een gouden toekomst'.