Bezig met laden...
Kan een game studenten burgerschapsvaardigheden bijbrengen? De makers van Open Deur?! denken van wel. De scenario-based game prikkelt studenten en sluit aan bij hun belevingswereld. ‘In de game ervaar je dat het wat oplevert om naar een ander te luisteren’, zegt Hanneke Felten, die als onderzoeker betrokken was bij de ontwikkeling van de game.
In het burgerschapsonderwijs leren mbo-studenten omgaan met verschillen, maar hoe zorg je dat ze er echt wat van opsteken? In de serious game Open Deur?! kruipen studenten in de huid van de 19-jarige Stephen die een mysterieus pakketje vindt dat bestemd is voor een mede-flatbewoner. Hij gaat op zoek naar de eigenaar en ontmoet onderweg heel verschillende mensen.
De bewoners kunnen hem informatie geven die hij nodig heeft in het spel. De informatie die Stephen krijgt hangt af van de vragen die hij stelt. Welke vragen dat zijn bepaal je zelf als speler. Dit spel maakt gebruik van een scenario-based learning strategie waarbij studenten direct het effect van hun gemaakte keuze ervaren. Door deze strategie leren ze veel in korte tijd (volgens het principe van ‘learning by doing’).
Minder vooroordelen door gamen
Onderzoeker Hanneke Felten adviseerde de makers van Open Deur?!. Volgens haar maakt de game-vorm discriminatie makkelijker bespreekbaar, ook met studenten die er minder open voor staan. ‘Als je jongeren vertelt dat een open houding belangrijk is, denken ze snel: ja, dat zal wel. Je kunt het beter erváren. In de game merk je dat het wat oplevert om naar een ander te luisteren. Ondertussen word je eigenlijk afgeleid door de game en vergeet je dat je een les doet. Uit onderzoek blijkt dat je op die manier eerder in staat bent vooroordelen los te laten. ’
Ook onderzoeker en practor Birgit Pfeifer is enthousiast over de keuze voor een online game. ‘Studenten leren niet allemaal op dezelfde manier. De een leest graag een boek, de ander kijkt liever een film. Open Deur?! prikkelt op een nieuwe manier.’ Je kunt empathie het beste ontwikkelen door in de schoenen van een ander te gaan staan, vervolgt ze. ‘Kunstenaars doen dat voortdurend. Vormen als theater, film, literatuur of een serious game zijn heel geschikt om te gebruiken in burgerschapsnderwijs. Daarom wilde ik graag meewerken aan de ontwikkeling van Open Deur?!.’
Discriminatie is als roken
Beide onderzoekers zijn het erover eens dat onderwijsinstellingen tot taak hebben om studenten te leren omgaan met verschillen. ‘Nergens vind je zo veel diversiteit als in het mbo’, stelt Pfeifer. ‘Bovendien leiden mbo-instellingen studenten op tot beroepsmensen die in een zeer diverse samenleving aan het werk gaan.’
Felten wijst op het belang van het tegengaan van vooroordelen en discriminatie. ‘Discriminatie is schadelijk voor de onderlinge verhoudingen, maar ook voor de gezondheid. Het is zoals bij roken. Als je zelf niet rookt maar wel in de buurt staat, ondervind je toch schade. Discriminatie van een persoon raakt ook anderen uit die groep. Als mensen lezen dat iemand met dezelfde geloofsovertuiging, huidskleur of seksuele voorkeur is bedreigd, beseffen zij hoe kwetsbaar hun positie is. Dat geeft stress en kan tot gezondheidsproblemen leiden.’
Wie wordt de hoofdpersoon?
Aan de lancering van Open Deur?! ging een lang traject van onderzoek en testfases vooraf. De Anne Frank Stichting gaf TinQwise Immersive de opdracht tot het ontwikkelen van de game en stelde een klankbordgroep samen. Daarin zaten docenten en studenten uit het mbo, educatieve experts, game-designers en onderzoekers, waaronder Felten en Pfeifer. Voor Jurmet Huitema-de Waal, projectleider bij de Anne Frank Stichting, was de ontwikkeling van Open Deur?! een leerzaam proces. ‘Doordat we met mensen van verschillende achtergronden bij elkaar zaten, hielden we elkaar scherp.’ Zo was er discussie rondom de keuze voor een hoofdpersoon. Uit onderzoek blijkt dat meisjes zich sneller identificeren met een jongen dan andersom. Datzelfde geldt volgens onderzoeker Felten voor witte mensen en mensen van kleur. ‘Witte mensen zijn vooral gewend zich in te leven in witte mensen. De keuze voor een jongen van kleur als hoofdpersoon kan bijdragen aan het verminderen van vooroordelen.’
Veilige gespreksstarter
Het is belangrijk om na afloop van de game samen met studenten te reflecteren op hun eigen reacties. Die nabespreking kan op een veilige manier plaatsvinden, volgens Huitema-de Waal. ‘Een student kan negatief reageren op een personage, zonder dat dat diegene zelf raakt. Je komt de personages immers niet in het echt tegen. Je mag dus fouten maken. In de game zul je zien dat je verder komt als je goed luistert. Dat is een vaardigheid die ook belangrijk is in het latere werk van studenten, bijvoorbeeld in contact met cliënten of collega’s.’
Huitema-de Waal noemt Open Deur?! de ideale gespreksstarter. ‘Docenten vinden het vaak spannend om controversiële thema’s te behandelen, omdat gesprekken daarover makkelijk ontsporen. Het is goed om te oefenen met onderwerpen die schuren, zonder dat de discussie uit de hand loopt. Door de game kun je gesprekken steeds terugbrengen naar de fictieve personages. Die kaders maken het gesprek veilig.’
Train-de-trainer
Felten denkt dat de online game een uitkomst is voor docenten, die vaak de keuze hebben uit een gastles of iets wat ze zelf moeten voorbereiden. De game valt in die tweede categorie, maar neemt docenten wel bij de hand. Je kunt meteen aan de slag met de game, die gratis online beschikbaar is.
Voor docenten die extra goed beslagen ten ijs willen komen is er ook een train-de-trainerworkshop, waarbij de game gespeeld wordt en je als docent extra werkvormen krijgt aangereikt. Huitema-de Waal: ‘Het gaat er ook om dat studenten elkaar leren kennen. Als je ervaart dat je leuk kunt kletsen met iemand die op het eerste gezicht heel anders lijkt dan jij, ben je daarna geneigd vaker in gesprek te gaan met onbekenden.’
Ook in coronatijd
Een half jaar na de lancering van de game zegt practor Pfeifer zich soms ingehaald te voelen door de werkelijkheid. ‘Diversiteit gaat nu niet meer alleen over afkomst, seksuele voorkeur of leeftijd. Er is veel onverdraagzaamheid door corona en de bijbehorende isolatie. Ook studenten in het mbo ervaren steeds meer zinloosheid en tweedeling.’
Toch denkt ze dat het belangrijk is om steeds het gesprek op te blijven zoeken. Felten sluit zich daarbij aan: ‘De problemen rondom Covid en vaccinatie hebben ook te maken met schrikbeelden over de ander. In deze game oefen je met je inleven in anderen.’
Pfeifer spreekt de hoop uit dat studenten door het spelen van Open Deur?! beseffen dat mensen verschillend zijn en dat je ze dus ook verschillend moet benaderen. ‘Diversiteit nastreven is geen politieke keuze, maar levert je uiteindelijk iets op. Nieuwsgierig zijn loont. Diversiteit moet op scholen natuurlijk in de breedte worden gestimuleerd: niet alleen binnen burgerschap, maar ook in andere lessen, het gebouw, voorzieningen en personeelsbeleid. Zie deze game als een mooi begin.’
Aan de slag met Open Deur?!
Meer informatie over de serious game Open Deur?! vind je op www.annefrank.org/opendeur. Daar kun je de game direct spelen. Wil je je aanmelden voor de gratis online train-de-trainerworkshop op maandag 14 maart van 15.30 tot 16.30 uur? Mail dan naar .
Dit artikel is verschenen in Loopbaan & Burgerschap editie 2 'Een gouden toekomst'.
Reacties