Van ‘bouwen’ naar brouwen

“Wat een vermoeiende klas!” Je hoort het je collega zo zeggen. De leerlingen doen niks, zijn niet gemotiveerd, hebben geen zin om te luisteren en zitten op hun telefoon. Snappen ze dan echt niet dat die toets er aan komt? En dan ook nog door de klas praten als ik aan het uitleggen ben! Al snel zullen een aantal fanatieke collega’s met wat suggesties komen. Misschien kun je wat activerende didactiek inzetten? Misschien kun je gaan werken met coöperatief leren? Misschien kun je ze ontdekkend laten leren? Misschien moet je de leerlingen eigenaarschap geven over hun eigen leren? Zo kunnen we natuurlijk nog even doorgaan. In de praktijk is het helaas vaak niet zo gemakkelijk, al zijn er veel mooie voorbeelden te noemen. Je hebt een druk programma en simpelweg niet altijd de tijd of zin om je te verdiepen in nieuwe werkvormen of lessen.

Dit lesgeven zonder al dat extra’s is natuurlijk al een prestatie op zich. Een prestatie waar velen van ons zich dagelijks mee bezig houden. Een prestatie waarvoor misschien wel eens wat meer erkenning zou mogen komen? Toch zijn er wel kansen om je leerlingen eens op een andere manier te laten leren en te laten genieten. Zo las ik een mooie blog van meester Stefan, waarbij de leerlingen genoten van het schoolfeest. Zelf heb ik dat bijvoorbeeld ervaren door de leerlingen te laten werken aan het brouwen van bier. “Het brouwen van bier?” zul je misschien denken? Wat heeft dit nou te maken met onderwijs? Nou, in dit geval heel veel!

Eerst even een korte inleiding. Ik ben een jaar geleden begonnen om samen met mijn broers ons eigen bier te brouwen. Na wat experimenteren hebben we hier onze gezamenlijke hobby van gemaakt. Toen dit ter sprake kwam tijdens een les, had ik plotseling de aandacht van de gehele klas. Een docent die bier maakt? Dat is interessant! Nu werk ik op een vrij kleine school in Mill, dus bijna de gehele school wist dit aan het eind van de dag. Leerlingen kwamen naar me toe en stelden me vragen. Mag ik ook een keer een biertje komen drinken? Hoe maak je dan bier? Kun je dat gewoon thuis doen enzovoorts. Ik vond het natuurlijk leuk dat de leerlingen zoveel interesse toonden, maar stond hier in eerste instantie niet al te lang stil. Tot een collega van het vak D&P met een goede tip kwam. “Kun je de leerlingen geen etiketten laten maken voor je biertje?”

Ik vond dit een erg leuk idee en heb leerlingen gevraagd om hiermee aan de slag te gaan. “Een etiket maken met fotoshop, dat is tenminste leuk! Hoeven we dan niet te werken?” “Nee hoor!” Met wat hulp kwamen er ook echt leuke resultaten uit, maar wat moest ik hier nu mee? Ze wilden hun etiket ook echt op een biertje hebben. Ik mocht de leerlingen natuurlijk geen bier meegeven en het brouwen van alcoholvrijbier kunnen we niet. Toch vond ik dat ik hier iets meer mee moest.

Ik besloot een project op te zetten voor het vak D&P, gericht op het brouwen van bier. Dit project kon mooi gekoppeld worden aan een aantal vakken binnen het vmbo, zoals techniek, maatschappijleer en scheikunde. De leerlingen bij techniek mochten gaan werken aan het maken van een houten bierkrat. Met wat hulp van mijn collega’s werd er een mal gemaakt en werd er een praktijkopdracht uitgewerkt. De leerlingen mochten aan de hand van deze mal zelf een bierkrat in elkaar zetten, wat resulteerde in schitterende houten bierkratjes. Dit was overigens geen verplichte opdracht, de leerlingen mochten zelf weten of ze hieraan wilden werken.

Nu hadden de leerlingen etiketten en bierkratjes, maar het belangrijkste ontbrak natuurlijk nog. Het bier! Hoe moesten ze daar nu aan komen? Kopen mogen ze het niet, dus dan maar zelf maken! In overleg met mijn collega van natuur-scheikunde natuurlijk. Voordat het zo ver was, moesten ze natuurlijk eerst wat uitleg krijgen. En hoe kan dat nou beter uitgelegd worden dan door een echte brouwmeester van een echte brouwerij? Dus werd het contact gelegd met Brouwerij ‘De Blauwe Knoop’ in Mill en mochten we op vrijdag 15 november op bezoek komen.

De leerlingen werden en ouders werden ingelicht via brieven, posters en flyers en natuurlijk werd er in de les tijd besteed aan de excursie naar de brouwerij. Ze kregen zelf de verantwoordelijkheid om op tijd aanwezig te zijn en vervolgens kregen we een rondleiding door de brouwerij. Ze luisterden aandachtig, stelden goede vragen en mochten ruiken, voelen en proeven wat mout, hop en gist nu eigenlijk zijn. Na een stukje uitleg mochten de leerlingen ook echt de brouwerij in. Ze keken hun ogen uit en waren oprecht geïnteresseerd. Na afloop werd de gids getrakteerd op luid applaus en natuurlijk met een presentje. Het was een leuk, interessant en geslaagd uitstapje, waarover we na afloop nog lang nagepraat hebben. De leerlingen waren erg enthousiast en vroegen of we zoiets niet vaker konden doen. Dat gaan we natuurlijk proberen!

Nu zult u zich misschien afvragen of het maken van bier (en dus alcohol) door minderjarigen wel zo’n goed idee is. Ik denk dat je het kunt vergelijken met het sprookje van Doornroosje. Je kunt alle spinnenwielen weghalen, maar uiteindelijk zal ze zichzelf toch prikken. Zo kun je het onderwerp alcohol voor de leerlingen verstoppen, maar zonder voorlichting zullen de leerlingen de gevaren niet leren. Je kunt het ook bespreekbaar maken en ze er op een gecontroleerde manier kennis mee laten maken. Hiermee bedoel ik uiteraard niet dat ze het mogen drinken, maar dat ze leren wat alcohol is, hoe het gemaakt wordt en wat de voor en nadelen ervan zijn. Door de leerlingen te laten zien welke processen eraan voorafgaan, hoeveel werk erin zit en wat de kunst van het brouwen is, leren ze mogelijk op een andere manier naar alcohol kijken.

Als laatste activiteit wacht daarna alleen het brouwen van het bier nog. Hier moeten de leerlingen helaas nog even op wachten, maar wordt al met enthousiasme naar uit gekeken. Om dan even terug te komen op de inleiding van dit stuk. Mijn leerlingen waren ontzettend gemotiveerd. Ze hebben vrijwillig gewerkt aan verschillende opdrachten en hebben steeds het idee gehad dat ze niet hoefden te leren. Dit terwijl de leerlingen hier ontzettend veel van geleerd hebben, zoals houtbewerking, het omgaan met alcohol en het maken van een verpakking/etiket. Allemaal wezenlijke onderdelen bij onder andere het vak D&P, maar dan met gemotiveerde leerlingen. En ach, dat beetje extra tijd maakte mijn lessen wel ontzettend veel leuker, zowel voor mij als voor de leerlingen!

Wouter van Ras
Docent Merletcollege